آناتولی ۸۷۸ قمری؛ روایتی تاریخی از گریگوری تا روز چالدران

ایرنا: کتاب آناتولی ۸۷۸ قمری با اضافات و یادداشت ها اثر امیرفروزان میرفندرسکی در ۴۷۸ صفحه به بررسی مهاجرت دو گانه از خراسان به آناتولی، بررسی نقش شیوخ صفویه در آناتولی با محوریت شیخ زاهد، بررسی تحولات سیاسی پس از آزادسازی قسطنطنیه و آغاز یک انقلاب شیعی در آناتولی و روی کار آمدن شاه اسماعیل اول می پردازد.

نویسنده کتاب می گوید: آناتولی بر مبنای یک ساخت و ساز متعارف بنا نشد، آناتولی بر مبنای مدنیت و عقلانیت با ساختار نظام مند شهرنشینی بنا شد. این کتاب سعی دارد به چرایی این عوامل تمدنی و تاریخ ساز در آناتولی بپردازد.

در این کتاب موضوعات در ۱۸ فصل و پنج یادداشت گردآوری شده است، یادداشت اول تاریخ بولیانی و گریگوری، یادداشت دوم روایت دیوارنگاره چالدران در کاخ چهلستون اصفهان و اولین خوانش دقیق دیوارنگاره چالدران است که هر تصویر به قید شخصیت های تاریخی روایت شده است.

یادداشت سوم، تحت عنوان جدول زمانی رویدادها است، در این یادداشت شرح حدود ۷۰۰ مورد رویدادهای تاریخی متن کتاب به قید تاریخ قمری و میلادی آمده است.

یادداشت چهارم تحت عنوان طرح واره هزار ساله آناتولی است، طرحی خلاقانه از ترکیب تاریخ و جغرافیا در یک بازه هزار ساله از تاریخ جهان به نمایش درآمده است. در این طرح همزمانی حکومتها در ماورالنهر، ایران بین النهرین و شام با حکومت های آناتولی با قید تاریخ و محل جغرافیایی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.

در یادداشت پنجم کتاب مجموعه نقشه های کتاب قرار دارد. در این یادداشت نقشه ای به نام تخت روان سفلی در روز چالدران وجود دارد. در این نقشه برای اولین بار محل دقیق حوادث روز چالدران مشخص شده است.

در انتهای این کتاب نمایه‌های الفبایی اشخاص و مکان‌ها و کتاب‌ها قرار گرفته است. در نمایه تحت نام کتاب‌ها، منابع و ماخذی که مولف در این کتاب ارجاع داده است بر اساس الفبایی مرتب شده است. در نمایه کتاب‌ها مشخص شده است که هر یک از این منابع و ماخذ ارجاعی در این کتاب در کدام صفحه یا صفحات مورد ارجاع واقع شده است.

ارجاعات این کتاب به بیش از ۳۵۰ کتاب و مقاله معتبر علمی و دانشگاهی می‌رسد که این منابع در صفحات پایانی کتاب فهرست شده است.
نویسنده در بخشی از کتاب گفته است: تلاشم این بود که کتاب حاضر، روایتی راستین از مردم روایت باشد، این کتاب با سیاست عجین است اما از صدور بیانیه ای سیاسی در قابل یک متن تاریخی پرهیز کرده ام، این خواننده کتاب است که با آسودگی خاطر در سیر روایت با دانش، تجربه و علایق خود به کشف چشم اندازهای جدیدی از مردم روایت می رسد.

در مقدمه کتاب آناتولی ۸۷۸ قمری آمده است: «شیعه امامیه در شرق سرزمین های اسلامی (ماوراءالنهر) و (خراسان) در قالب شیعه صوفیانه پذیرفته شد. این شیعه صوفیانه در سیر تحول و تکامل خود به شیعه حکومتگر رسید. در قرن یازدهم میلادی ایل سلجوقی به فرماندهی طغرل سلجوقی توانست غزنویان را مضمحل کند. این رویداد سببب شد که طغرل سلجوقی مالک خراسان شود، در این زمانه طغرل سلجوقی ایلات ماوراء النهر را با مدیریت و با پرچم ایل سلجوقی وارد خراسان کرد.

پس از مدت کوتاهی طغرل سلجوقی مالک ایران شد و سلسله سلجوقیان ایران را بنیاد گذاشت. پس از مرگ طغرل سلجوقی آلب ارسلان سلجوقی به حکومت رسید، آلب ارسلان سلجوقی در جنگ ملازگرد امپراتوری بیزانس را شکست داد، پس از این رویداد آلب ارسلان سلجوقی آناتولی را فتح کرد و قلمرو حکومت سلجوقیان ایران از مرزهای هند تا کرانه مدیترانه گسترش یافت.

پس از مرگ آلب ارسلان سلجوقی، ملکشاه پسرش به حکومت رسید، ایلات ماوراءالنهر ایل سلجوقی را در ایران به قدرت رسانده بودند، به مرور زمان ایلات ماوراءالنهری با درگیری های مستمر ایلی به یک معضل و تنش سیاسی برای حکومت سلجوقیان ایران تبدیل شدند؛ از این رو، ملکشاه سلجوقی ایلات ماوراءالنهری را با سازماندهی و مدیریت فرماندهان نظامی سلجوقی به آناتولی گسیل کرد.

ایلات ماوراءالنهری از خراسان به سوی شمال غربی ایران و سپس آناتولی هدایت شدند، ملکشاه سلجوقی برای امنیت ایلات ماوراءالنهری در مسیر مهاجرت و همچنین فتوحات جدید در آناتولی سلیمان سلجوقی پسر قُتُلمِش را به آناتولی اعزام کرد، این اولین مهاجرت از خراسان به آناتولی است.»

بخشی از کتاب:

در سال ۴۸۹.ق./۱۰۹۶م. مقارنة شش کوکب در برج حوت شروع شد و پایان یافت، توفان بزرگ به وقوع نپیوست با آغاز بهار و ورود به برج حمل، اعتبار پیشگویی های آخرالزمانی و مباحث قیامتی قلعه گردکوه پایان یافت در این زمانه برکیارق سلجوقی و سردارانش برای سرکوب شورش شاهزادگان سلجوقی در خراسان به شرق رفتند مقارنة شش کوکب در حوت به مقارنه عالمان و شاهزادگان سلجوقی در برج حمل در قلعه گردکوه تبدیل شد.

قلعه گردکوه هنگام طلوع و غروب خورشید باشکوه ترین چشم اندازهای عالم را دارد کاروان های تجاری از سه سمت جنوب شرق و غرب قلعه گردکوه در حال حرکت بودند باد صدای زنگ شتران کاروانها را در دوردست به هم می آمیخت و موسیقی بدیعی را ایجاد میکرد در یکی از روزهای بهاری رئیس مظفر یکی از بازرگانان راه ابریشم را که با کاروان تجاری اش از برابر قلعه گردکوه در حال عبور بود به داخل قلعه دعوت کرد عالمان و شاهزادگان در بالاترین برج قلعه گردکوه دور هم جمع شدند.

آنها با کمک نقشه‌های مختلفی که روی یک سکوی چوبی بزرگ پهن کرده بودند سعی داشتند حدود شرق و غرب عالم را بشناسند بازرگان به جمع آنها پیوست او برای رسیدن به این برج پله های بسیاری را طی کرده بود ،بازرگان قبل از پاسخ به هر پرسشی ترجیح داد شرحی از راه ابریشم ارائه کند این بازرگان راه ابریشم را کشور «ابریشمین نامید راه ابریشم از شی آن» یا «شیان» قدیمی ترین پایتخت چین آغاز میشود و تا قسطنطنیه در آناتولی و در کنار تنگه بسفر امتداد دارد.

شهروندان کشور ابریشمین، فارسی زبان و شیعه امامیه هستند، کشور ابریشمین مستقل است؛ هرچند در قلمرو حکومت های مختلف قرار دارد کشور ابریشمین از مردمی که پای در راه میگذارند برای تجارت زیارت سیاحت و جویندگان دانش حمایت میک کند بازرگان در خاتمه قلب راه ابریشم را دامغان نامید سخنان این بازرگان سبب شد که نگاه رئیس مظفر به آینده و قلعه گردکوه تغییر کند رئیس مظفر سرمست یک رؤیا شد این رؤیا تسلط بر شرق تا غرب راه ابریشم بود.

نویسنده همچنین در پشت جلد کتاب آناتولی ۸۷۸ قمری عنوان کرده است: در روزهایی که در حال تالیف کتاب گزارش یک انقلاب شیعی: آناتولی ۸۷۸ قمری بودم و رویدادهای روز چالدران را در کنار هم قرار میدادم، استنباطم این بود که در حال نگارش یک روایت جدید از روز چالدران هستم، روزی محو تماشای دیوار نگاره چالدران در کاخ چهلستون اصفهان بودم روایت جدید خود را از روز چالدران مصور و زنده در این دیوارنگاره یافتم دیوارنگاره چاندران متن کتابم را تأیید میکرد، پس به روایت دیوارنگاره چالدران نشستم، روایت چالدران یادداشتی شد و در انتهای کتابم جای گرفت. سپس یادداشت‌های جدول زمانی رویدادها، طرح‌واره هزارساله آناتولی و نقشه‌ها را برای سهولت در درک و فهم بهتر خوانندگان به کتابم اضافه کردم.