بیتوته: هومر، شاعر یونانی باستانی است که با ایجاد دو اثر اساسی، یعنی ایلیاد و ادیسه، جایگاهی بی‌نظیر در ادبیات یونان باستان دارد. در این مقاله به بررسی زندگی، آثار و اهمیت هومر در فرهنگ و ادبیات باستانمی‌پردازیم.
هومر (به انگلیسی: Homer)، شاعر یونانی، در قرن هشتم قبل از میلاد متولد شد و به عنوان نویسنده دو اثر اساسی ادبیات یونان باستان، یعنی “ایلیاد” و “ادیسه”، شناخته می‌شود. وی به عنوان یکی از نویسندگان برجسته و تأثیرگذار تاریخ شناخته می‌شود.
در اپیک “ایلیاد”، هومر روایت نبرد و درگیری‌ها بین شاه آگاممنون و جنگجوی آشیل را در آخرین سال‌های جنگ تروا به تصویر می‌کشد. اما در “ادیسه”، او به سفر ده ساله پادشاه ایتاکا به نام ادیسه، که پس از سقوط تروا به خانه خود بازمی‌گردد، پرداخته است. اشعار هومر به زبان یونانی نوشته شده‌اند و ویژگی‌های مختلف گویش‌های یونانی، از جمله یونی و آئولیکی، در آنها به ترکیب آمده است. تأثیر یونانی شرقی در این آثار به خوبی قابل تشخیص است. اغلب محققان معتقدند که این اشعار در ابتدا به صورت شفاهی منتقل می‌شدند.
آثار حماسی هومر نه تنها به شکل حماسه ها، بلکه به عنوان شکل‌دهنده اصول و ارزش‌های قهرمانی، شکوه و افتخار در فرهنگ و آموزش یونان باستان نیز شناخته می‌شوند. افلاطون او را به عنوان کسی می‌شناخت که “یونان را آموزش داده است”. اشاره‌ای به هومر به عنوان ” شاعر فرهنگ‌بخش ” در کمدی الهی از دانته آلیگری آمده‌است.
تأثیر آثار هومر از دوران باستان تا به امروز در ادبیات، موسیقی، هنر و فیلم قابل مشاهده است. در خصوص ساختار و منشأ “ایلیاد” و “ادیسه” همچنان بحث‌هایی وجود دارد. بسیاری از محققان مختلف در مورد اینکه آیا این دو اثر از یک نویسنده واحد هستند یا خیر، اختلاف نظر دارند. تاریخ نگارش این اشعار به حدود اواخر قرن هشتم یا اوایل قرن هفتم قبل از میلاد برمی‌گردد. درباره زندگی هومر نیز، اطلاعات محدودی وجود دارد و گزارش‌های دوران باستان کلاسیک اغلب به صورت افسانه‌ای در نظر گرفته می‌شوند.
در زمینه سنت‌های کهن زندگینامه هومر، ادعاهایی که در باستان مطرح شده و به تدریج تثبیت می‌شدند، مورد بررسی قرار می‌گیرد. این ادعاها شامل مواردی مثل ادعای نابینایی هومر که به طور خاص در توصیف دمودوکوس به عنوان “بارد کور” به آن اشاره شده است. همچنین ذکر شده است که هومر در جزیره خیوس زندگی می‌کرده و به عنوان پسر رودخانه ملس و پوره کریتیس شناخته می‌شد. افسانه‌ای نیز درباره هومر به نام “هومریکا” ارائه شده که شامل توصیف مختلفی از نام “هومر” (Ὅμηρος: Hómēros) می‌شود. همچنین در سنت‌های رومی زمان امپراتوری، ذکر می‌شود که اپیکست دختر نستور و تلماخوس پسر اودیسه والدین هومر بوده‌اند.
علاوه بر این، دو زندگینامه باستانی مشهور از هومر نیز معرفی می‌شوند. این زندگینامه‌ها عبارتند از “زندگی هومر توسط شبه هرودوت” و “مسابقه هومر و هزیود”. همچنین در دوران قرن چهارم قبل از میلاد، گزارشی تخیلی از مسابقه شعری میان هومر و هزیود در کالکیس روایت می‌شود. در این مسابقه، انتظار می‌رفت که هومر برنده شود و به تمام سوالات و معماهای هزیود به راحتی پاسخ دهد. این مسابقه با حضور دیگر شاعران نیز همراه بود و هزیود قطعه‌ای از اثر خود با عنوان “کارها و روزها” انتخاب کرد. در نهایت، هومر توصیفی از جنگجویان یونانی در شکل‌گیری و رو به رو شدن با دشمن را از ایلیاد انتخاب کرد. اگرچه جمعیت پیروز هومر را تحسین کرد، قاضی جایزه را به هزیود اهدا کرد. در این متن همچنین داستانی از شاعری آمده است که دامداری را تحسین کرده و از آن بزرگتر از کسی می‌دانست که داستان‌های جنگ و کشتار را روایت می‌کرد.
بخشی از یک نسخه خطی قرن یازدهمی، “تاونلی هومر”. نوشته های بالا و سمت راست اسکولیا هستند
در طی تاریخ، به هومر تعداد زیادی از آثار ادبی و افسانه‌ها نسبت داده شده‌اند که بسیاری از آنها اکنون به عنوان منسوب به او تلقی نمی‌شوند. در زمان باستان، تعداد زیادی آثار به هومر نسبت داده می‌شدند، اما تحقیقات مدرن این ادعاها را به مرور زمان تکذیب کرده‌اند.
این آثار شامل موارد زیر می‌شود:
سرودهای هومری (Homerica): این گروه شامل آثاری است که به نام هومر آمده‌اند، اما تحقیقات نشان داده که نویسنده‌ی اصلی این آثار هومر نیستند.
مسابقه هومر و هزیود: این مسابقه شعری مشهور در اوایل قرن چهارم قبل از میلاد در کالکیس انجام شد و انتظار می‌رفت هومر در این مسابقه برنده شود. اما هزیود به عنوان برنده اعلام شد.
سایر آثار: آثاری مانند “ایلیاد کوچک”، “نوستوی”، “تبائید”، “سیپریا”، “اپیگونی” و “مینی طنز” نیز به هومر نسبت داده می‌شدند، اما اکثراً تحقیقات نشان داده که این آثار از دستهٔ افسانه‌ها و مطالب دیگری هستند.
حماسه “جنگ قورباغه و موش” (Batrachomyomachia): این حماسه به نویسنده‌های مختلفی نسبت داده شده است و ممکن است اصلاً اثری مستقل از هومر نباشد.
“Margites”: این آثار به نظر می‌رسد که اثری کمیک و بی‌ربط به هومر باشد.
به طور کلی، تحقیقات مدرن نشان می‌دهد که تنها “ایلیاد” و “ادیسه” به هومر نسبت داده می‌شوند و این آثار به عنوان آثار اصلی و معتبر هومر در تاریخ ادبیات یونان باستان تلقی می‌شوند.
تاریخچه مطالعات هومری به عنوان یک موضوع پژوهشی باستانی که از دوره‌های باستانی تا دوره‌های مدرن ادامه داشته است، بسیار پیچیده و تکاملی است. در طول زمان، تفسیر و نگرش به آثار هومر تغییر کرده و نظرات مختلفی درباره ماهیت و اهداف این آثار شکل گرفته است. در ادامه، به برخی از مهمترین مراحل تاریخچه مطالعات هومری پرداخته می‌شود:
تمثیل‌نویسی در مورد هومر: در اوایل دوره باستان، هومر به عنوان یک شاعر و نویسنده مورد تمثیل و بررسی قرار می‌گرفت. برخی از مفسران، مانند تاغنس از رگیوم، ادعا می‌کردند که اشعار هومر به صورت تمثیلی نوشته شده‌اند و حاوی حکمت پنهان هستند.
استفاده آموزشی از ایلیاد و ادیسه: آثار هومر، به خصوص ایلیاد، به عنوان متون مدرسه در یونان باستان و فرهنگ هلنیستی استفاده می‌شدند. این آثار به عنوان اولین آثار ادبی به همه دانشجویان آموزش داده می‌شدند و برای آموزش اخلاق و ارزش‌های انسانی نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
تفسیرهای گسترده هومری: به دلیل برجستگی آثار هومر در آموزش کلاسیک یونانی، تفسیرهای گسترده‌ای در مورد مفاهیم و جزئیات این آثار توسط مفسران ایجاد شد. بسیاری از مفسران، به ویژه رواقیون، آثار هومری را تمثیلی می‌دانستند که حاوی حکمت پنهان است.
تصویر هومر به عنوان فیلسوف اولیه: در این دوره، هومر به عنوان یک فیلسوف اولیه تصویر می‌شود که حکمت و دانش عمیقی را در آثارش منعکس کرده است.
ویرایش اصلی اشعار هومری: در دوره مدرن، دمتریوس چالکوکوندیلز، محقق یونانی، ویرایش اصلی اشعار هومری را منتشر کرد. تفسیر تمثیلی از آثار هومری که در دوران باستان بسیار رایج بود، در این دوره تجدید نظر شد.
نظریه‌های متعدد در مورد هومر: در دوره مدرن، نظرات مختلفی درباره وجود هومر و ماهیت آثارش شکل گرفت. برخی از محققان مطالعاتی را در مورد اصل وجود هومر و نوشته‌های او انجام دادند.
نظریه شفاهی فرمولیک: در دوره مدرن، محققانی همچون میلمن پری و آلبرت لرد، نظریه شفاهی فرمولیک را توسعه دادند که مبنای آن این بود که اشعار هومری از طریق اجراهای شفاهی بداهه سروده شده‌اند و از فرمول‌های شاعرانه پیروی می‌کنند.
نظریه نو تحلیلگران: گروهی از دانشمندان مدرن به نام “نو تحلیلگران” به دنبال یافتن روابط بین اشعار هومری و سایر اشعار حماسی بودند. آنها به دنبال تعامل و تاثیرات ناشناخته‌ای میان اشعار هومری و سنت‌های دیگر بودند.
ترکیب نظریات: پس از جنگ جهانی اول، مکتب تحلیلگر در میان دانشمندان از بین رفت. نو تحلیلگران و وحدت‌گرایان به دنبال پر کردن شکاف‌های میان نظرات مختلف در مورد هومر بودند.
در کل، تاریخچه مطالعات هومری از دوره باستانی تا دوره مدرن، پر از تغییرات و تحولات در نگرش به این شاعر و آثارش است. محققان در طول زمان تلاش‌های زیادی برای تجزیه و تحلیل، تفسیر و بازسازی مفاهیم و معانی مختلف آثار هومر داشته‌اند.
تشریفات، بازخورد ها و تحلیل‌هایی که از محققان معاصر در مورد تاریخچه و ماهیت اشعار هومری آمده است، نشان از پیچیدگی و تنوع دیدگاه‌ها در این زمینه دارد. اگرچه هنوز نمی‌توان به یک توافق کامل درباره اینکه هومر واقعاً چه زمانی و چگونه این اشعار را سروده است، دست پیدا کرد، اما برخی نکات و تفسیرها می‌توانند به شما در درک بیشتر این موضوع کمک کنند:
یکپارچگی و تفاوت‌ها در اشعار: محققان معاصر تفاوت‌های زیادی را در شیوه روایت، الهیات، اخلاق، واژگان و جغرافیا بین ایلیاد و ادیسه مشاهده کرده‌اند. این تفاوت‌ها نشان از این دارند که این دو اپوس یکپارچه توسط یک نویسنده واحد نوشته نشده‌اند.
یکپارچگی در هر اپوس: با وجود تفاوت‌ها، محققان به طور عمده با یکپارچگی در داستان‌ها و طرح‌های کلی هر اپوس موافقت دارند. این نشان می‌دهد که هر دو اپوس به طور کامل از آهنگهای نامرتبط به هم متصل نشده‌اند و داستان‌های خود را ارائه داده‌اند.
نویسنده و تاریخ سرود: عموماً محققان موافقند که هر دو ایلیاد و ادیسه توسط یک نویسنده سروده شده‌اند که احتمالاً بر سنت‌های شفاهی قدیمی‌تر تکیه کرده است. با این حال، تاریخ دقیق سرود این اشعار هنوز موضوع بحث و تأمل است.
تاریخ سرود اشعار: تاریخ سرود دقیق این اشعار همچنان موضوع جدال است. برخی محققان به تحلیل‌های زبانی و متنی تکیه کرده‌اند و تاریخ‌های مختلفی را ارائه داده‌اند. این تفاوت در تاریخ‌گذاری به دلیل طولانی بودن دوره شفاهی انتقال داستان‌ها نیز پیچیدگی را بیشتر می‌کند.
پیوند با تاریخ واقعی: برخی محققان تلاش کرده‌اند تا قسمت‌هایی از اشعار هومری را با وقایع تاریخی واقعی ارتباط دهند. این پیشنهادها مبتنی بر تفاسیر متن و شواهد تاریخی هستند.
در نهایت، مساله تاریخچه هومری و ماهیت اشعار او همچنان یک موضوع پر از ترجیحات و گزینش‌های مختلف است. تاکنون، هیچ توافق عمومی درباره این موضوع به وجود نیامده است و دیدگاه‌ها همچنان متنوع هستند.
سبک و زبان در اشعار هومری
در این بخش، اطلاعاتی در مورد سبک و زبان استفاده شده در اشعار هومری (ایلیاد و ادیسه) آمده است. این نکات به شما کمک می‌کنند تا درک بهتری از سبک نوشتاری و ویژگی‌های زبانی این اپوس‌ها پیدا کنید:
زبان ادبی مصنوعی: اشعار هومری با استفاده از یک زبان ادبی مصنوعی نوشته شده‌اند که به نام “Kunstsprache” شناخته می‌شود. این زبان فقط در شعر شش‌متری حماسی به‌کار می‌رود.
تنوع گویش‌ها و دوره‌ها: اشعار هومری نمایانگر ویژگی‌های گویش‌ها و دوره‌های مختلف یونانی منطقه‌ای هستند. با این حال، اساساً بر اساس یونانی یونی نوشته شده‌اند، که هومر اهل ایونیا بود.
تحلیل زبان‌شناختی: تحلیل زبان‌شناختی نشان می‌دهد که ایلیاد کمی قبل از ادیسه سروده شده است و فرمول‌های هومری ویژگی‌های قدیمی‌تری را نسبت به سایر بخش‌های شعر حفظ می‌کنند.
ساختار متری: اشعار هومری با استفاده از ساختار هگزامتر داکتیلیک (hexameter dactylic) نوشته شده‌اند. در این ساختار متری، تاکید بر مترهای کمیتی (تعداد واژه‌ها) بیشتر است تا تاکید بر استرس‌ها.
استفاده از فرمول‌ها و اصطلاحات مجموعه‌ای: هومر از عبارات مجموعه‌ای به نام “فرمول‌های هومری” در اشعارش استفاده می‌کند. این عبارات، معمولاً در ابتدای جملات قرار می‌گیرند و تا حدی به تکرارهای ذهنی و زبانی در اشعار مربوط می‌شوند.
تشبیه و تایپ صحنه‌ها: هومر از تشبیهات و تایپ صحنه‌ها برای تصویرسازی رخدادها و افکار استفاده می‌کند. این تکنیک‌ها به خوانندگان کمک می‌کنند تا بهتر درک کنند چه چیزی دارد رخ می‌دهد.
ترکیب حلقه و تکرار: هومر از تکنیک “ترکیب حلقه” یا ساختار شیاستی استفاده می‌کند. این به این معناست که ایده‌ها یا عبارات در طول اشعار ابتدا به ترتیب A، B، C و سپس به صورت معکوس (C، B، A) ظاهر می‌شوند.
فراخوانی به میوز: هر دو اپوس هومری با فراخوانی به میوز (موزاییک) آغاز می‌شوند. این اسطوره‌ای از میوز راهنمای شاعران و افسران هنری معتبر می‌دانسته‌اند.
با این توضیحات، می‌توانید درک بهتری از نحوه نگارش و انتقال داستان‌ها توسط هومر در این اشعار داشته باشید.
در طول تاریخ، شاهد تجدیدنظر و تغییر شکل آثار هومری بوده‌ایم. شعرهای هومری که در ابتدا به صورت شفاهی منتقل می‌شدند، در برخی مراحل از قرن هشتم تا ششم قبل از میلاد به صورت مکتوب ثبت شدند. برخی از محققان بر این باورند که این شعرها به دست شاعر نوشته شده‌اند و نسخه‌های ما از “ایلیاد” و “ادیسه” اصولاً از نسخه‌های دیکته شفاهی نسبت به آن زمان انتقال یافته‌اند. به طور مثال، آلبرت لرد به خاطر آهنگهای بالکانی که مشاهده کرده بود، تصریح کرد که آهنگسازان آثار خود را در حین دیکته تغییر و توسعه می‌دادند.
تعدادی از محققان فرض می‌کنند که پس از خلق شعرها در قرن هشتم، این شعرها به صورت شفاهی با اصلاحات و تجدیدنظر‌های مکرر تا قرن ششم ادامه یافتند. پس از این مرحله، شعرها به ۲۴ راپسود تقسیم شدند که به عنوان کتاب‌های مجزا شناخته می‌شوند و با حروف الفبای یونانی برچسب‌گذاری شدند. اغلب محققان این تقسیم‌بندی را به دانشمندان هلنیستی اسکندریه در مصر نسبت می‌دهند. هرچند برخی از این تقسیم‌بندی‌ها را به دوره کلاسیک برمی‌گردانند. به‌طور کلی، تقسیم‌بندی کتاب‌ها بسیار کمی از خود هومر نشأت می‌گیرد.
در دوران باستان، معتقدیم که شعرهای هومری در اواخر قرن ششم قبل از میلاد توسط Peisistratos در آتن جمع‌آوری و سازماندهی شده‌اند. این تصور که اشعار هومری در اصل به صورت شفاهی منتقل شده و پس از سلطنت Peisistratos نوشته شده‌اند، توسط محققان بعدی به عنوان “recension Peisistratean” نام‌گذاری شده است. در دوره باستان، ایده‌ای وجود داشت که اشعار هومری ابتدا به صورت شفاهی منتقل شده و بعدها در زمان حکومت Peisistratos به صورت کتبی نگاشته شده‌اند.
از حدود سال ۱۵۰ قبل از میلاد به بعد، به‌نظر می‌رسد که متون اشعار هومری نسبتاً ثابت شده‌اند. با تأسیس کتابخانه اسکندریه، دانشمندانی مانند زنودوت، آریستوفانس بیزانسی و به ویژه آریستارخوس ساموتراکی به توسعه متن استاندارد کمک کردند.
نخستین نسخه چاپی از آثار هومر در سال ۱۴۸۸ در میلان ایتالیا منتشر شد. امروزه محققان از نسخه‌های خطی قرون وسطی، پاپیروس‌ها و منابع دیگر استفاده می‌کنند. برخی از محققان به جای تصدیق به یک متن قطعی، به دیدگاه “چندمتنی” اعتقاد دارند. نسخه قرن نوزدهمی آرتور لودویچ به طور اساسی دنبال کارهای آریستارخوس است، در حالی که نسخه ون تیل از ولگات قرون وسطی پیروی می‌کند. برخی دیگر مانند مارتین وست و تی دبلیو آلن، در میان این دو نگاه قرار می‌گیرند.
هومر چه کسی بود؟
هومر شاعر یونانی باستان بود که به عنوان نویسنده دو اثر اساسی ادیسه و ایلیاد شناخته می‌شود. این دو اثر به عنوان آثار بزرگ ادبیات یونان باستان محسوب می‌شوند.
ایلیاد و ادیسه چیست؟
ایلیاد و ادیسه دو شعر حماسی معروف هومر هستند. ایلیاد داستان نبرد و تقابل افراد یونانی و تروا در جنگ تروا را روایت می‌کند. ادیسه به سفر پریشانی‌ها و ماجراهای پس از سقوط تروا و بازگشت اودیسئوس، پادشاه ایتاکا، به خانه‌اش می‌پردازد.
زندگی هومر چقدر شناخته شده است؟
زندگی هومر با ویژگی‌های دقیق کمی شناخته شده است. ادعاهای مختلفی درباره محل تولد، والدین، ویژگی‌های شخصیتی و حتی وضعیت چشم‌انداز هومر وجود دارد، اما تاکنون اطلاعات دقیقی در این زمینه به دست نیامده است.
آیا هومر واقعیت دارد یا افسانه‌ای است؟
پرسش‌های زیادی در مورد وجود واقعی هومر مطرح شده است. از آنجایی که اطلاعات معتبری از زندگی هومر باقی نمانده، بسیاری از افسانه‌ها و ادعاها در مورد وی به عنوان شاعر و اثراتش به دوره‌های بعدی تاریخ باستان تلقی می‌شوند.
چگونه اشعار هومر به ما رسیده‌اند؟
شعرهای هومری در ابتدا به صورت شفاهی منتقل می‌شدند، اما در مراحل بعدی به صورت مکتوب نیز ثبت شدند. متون اصلی ایلیاد و ادیسه به صورت کتبی نگهداری شده‌اند و انتقال از شفاهی به مکتوب در میان قرن‌های هشتم تا ششم قبل از میلاد انجام شد.
هومر با آثار بزرگش، ایلیاد و ادیسه، ابداعاتی استثنایی در ادبیات یونان باستان به جا گذاشت. داستان‌هایش از مفاهیم انسانی ژرفی بهره می‌برند و تا به امروز بر مخاطبان خود تأثیرگذاری خاصی دارند. نیازمندی‌ها و آرمان‌های قهرمانی در اثار هومر نشانگر ارزش‌های انسانی بی‌مثالی هستند که تا امروز ادامه دارند. از دوران باستان تا به امروز، اثرات هومر در ادبیات، هنر و فرهنگ به خوبی احساس می‌شود و او بی‌شک یکی از بزرگترین نمادهای تاریخ ادبیات است.
نگاهی عصب‌شناختی به اراده‌ی آزاد
میل به خودکشی تنها آنگاه در روانِ آدمی پدیدار می‌شود که زندگی، ماهیتِ بحرانی خود را به شیوه‌ای عریان آشکار کند.
در سینمای ایران گرچه از کتاب به عنوان منبع الهام و نگارش قصه و فیلم‌نامه استفاده شده که بیش از همه در سینمای اقتباسی ظهور می‌کند اما خود کتاب کمتر در درون قصه و کانون تصویر قرار گرفته و روایت شده است.
اگر او نبود، شناخت ما از ایران باستان و کتاب‌های مهم و اصیلی، چون اوستا خیلی کم بود.
وقتی موسیقی غمگین گوش می‌دهیم آن را در زمینه زیبایی‌شناختی، لذت‌بخش می‌دانیم، این پدیده به عنوان پارادوکس لذت بردن از موسیقی غمگین شناخته می‌شود.
