معلمی یگانه

احمدرضا بهرامپورعمران

نخستین‌بار در سال‌های دانشجویی هنگامی که علاقمند شده‌بودم با اصطلاحات زبان‌شناسی آشناشوم، نامِ دکتر صفوی به‌گوشم‌خورد. فرهنگِ مختصری از ایشان یافتم که باید در سنین جوانی آن را منتشرکرده‌بوده‌باشند. چندسال بعد دو جلد “از زبان‌شناسی به ادبیات”شان را خواندم. تلاشی بود برای طبقه‌بندی آرایه‌های ادبی به‌ویژه انطباق آراء زبان‌شناختیِ لیچ با منابعِ سنتی. به‌گمان‌ام از این منظر تلاش‌های ایشان در کنار آثارِ استاد شمیسا یگانه است. در همان سال‌ها که دورانِ کارشناسی ارشد و بعدها دکتری را در دانشگاه علامه می‌گذراندم بارها به‌صورت مستمع آزاد در کلاس‌های‌شان حضوریافتم. آن‌قدر خودمانی و راحت و روان مباحثِ پیچیده را با شوخ‌طبعی که گاه شاید به ولنگاری نیز پهلومی‌زد تدریس‌ می‌کردند که هرگز گمان‌ نمی‌کردی این مرد هرگز برای رسیدن به این مرتبه از استادی، تلاشی و کوششی هم کرده‌ باشد. اگر اشتباه‌ نکنم گاه سیگاری نیز روشن‌می‌کردند و دستی بر چهارچوب درِ کلاس نهاده، سخن‌می‌گفتند. همواره با پیش‌پاافتاده‌ترین مثال‌ها و گاه اصطلاحات زبانِ مخفی همه را شگفت‌زده‌می‌کردند.
معلمی یگانه بودند و هیچ‌گاه از این معلمی‌شان برای رسیدن به مرتبه و موقعیتی پله و پایگاهی نساختند.
ایشان مترجمی بودند که جدااز مبانیِ نظری ترجمه، برگردان‌های درخشانی از خود به‌یادگارنهادند. هم  درس‌نامهٔ سوسور ترجمه‌کردند و هم دنیای سوفی و انجمنِ فیلسوفان خاموش. آن سال‌ها در حیطهٔ معنی‌شناسی سه اثرِ مهم در اختیار داشتیم؛ درکنار اثرِ کم‌تر شناختهٔ دکتر منصور اختیار، و نیز کتاب استاد شمیسا، معنی‌شناسیِ دکتر صفوی بسیار راهگشا بود.
چندسال پیش دربارهٔ حلّ مشکلاتِ خط فارسی نیز پیشنهادهایی ارائه‌داده‌بودند که خودشان معتقدبودند، حرفشان بدفهمیده‌شده‌است؛ به‌همین سبب وقتی قصدداشتیم ارجنامه‌ای برای استادم دکتر سعید حمیدیان تدارک‌ببینیم، که دکتر صفوی نیز از دوستداران و شیفتگانشان بودند، از این فکر استقبال‌کردند. و مطلبی نسبتا مفصل نوشتند. آن‌جا به کشورهایی که برای حلّ معضلاتِ مشابه چاره‌اندیشی‌هایی کرده‌بودند، اشاره‌کردند و نیز راه‌ها و پیشنهادهایی برای رهاشدن از مصائبِ کنونیِ خطّ فارسی. نیز توضیح‌دادند که مرادشان از آن سخنان چه بوده و هیاهوها چه زمینه‌هایی داشته.
یادشان گرامی.