اعتماد: خبر درگذشت پروفسور مادلونگ در ۹۲ سالگی نسبتا دیر به تحریریه روزنامه اعتماد رسید. جمعه ۵ خرداد، در گفت‌وگویی با دکتر حسین شیخ رضایی، استاد فلسفه خبر داد که قرار است دکتر حسن انصاری، پژوهشگر تاریخ اسلام در موسسه تردید درباره مادلونگ سخنرانی کند. مناسبت را پرسیدم، گفت مادلونگ به تازگی در گذشته! تعجب کردم: چه زمانی، چه‌بی‌خبر؟ جست‌وجو کردم، در خبرها آمده بود که پروفسور مادلونگ، ۱۹ اردیبهشت درگذشته است. البته بعید است افراد زیادی پروفسور مادلونگ را بشناسند و احتمالا اگر خبر درگذشت او را خوانده باشند، توجه‌شان را جلب کرده باشد. اما نکته عجیب این است که پروفسور مادلونگ ما را و تاریخ و فرهنگ و باورهای ما را خیلی خوب می‌شناخت، در بسیاری موارد خیلی بهتر و دقیق‌تر و مفصل‌تر از خودمان. او اسلام‌شناس و دقیق‌تر بنویسم، «شیعه‌شناس» بود. یک زمانی می‌گفتند «معتبرترین متخصص تشیع در غرب» است.
مستشرق در غرب نه فقط کم نیست، بلکه آن قدر زیاد هست که فهرست نام‌های‌شان فقط چندین و چند مجلد کتاب می‌شود؛ اسلام‌شناس هم همین‌طور. اتفاقا در دهه‌های اخیر هم مطالعات اسلامی باز رونق گرفته، به ویژه بعد از ظهور جنبش‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه و سایر نقاط جهان. از این نظر نمی‌توان انتظار داشت که لااقل نام خاورشناسان را بدانیم. اما شیعه‌شناسی حوزه‌ای است که پویندگان بسیار کمتری دارد. تا سال‌ها هانری کربن فرانسوی یکی از اصلی‌ترین شیعه‌شناسان غربی محسوب می‌شد که با نگاه همدلانه و فلسفی خاص خودش به تشیع نگاه می‌کرد و می‌کوشید متفکران و حکمای شیعه و فلسفه اسلامی را به جهان غرب معرفی کند.
مسیر شیعه‌شناسی مادلونگ اما با کربن متفاوت است. او ادامه راهی را پیموده که شرق‌شناسانی چون برتولد اشپولرو رودلف اشتروتمان پیش از او پیموده‌اند، یعنی مطالعات وسیع و گسترده و عمیق بر متون تاریخی و نسخه‌های خطی و منابع گوناگون و تلاش برای اتخاذ نگاهی تاریخی و تا سر حد امکان بی‌طرفانه، به جای سوگیری آشکار فلسفی چنان که کربن داشت. مادلونگ در رساله دکترایش به شیعه زیدی پرداخت و با در اختیار داشتن گنجینه بی‌نظیر کتابخانه برلین در زمینه کتاب‌های خطی زیدی، در سال ۱۹۵۶ رساله‌ای درباره ابراهیم رسی فقیه و متلکم یمنی قرن سوم و از شخصیت‌های محوری زیدی نوشت. اثری که همچنان مهم‌ترین کتاب غربی در شناخت تشیع زیدی محسوب می‌شود.
کتاب خلافت یا جانشینی حضرت محمد (ص) دیگر اثر قابل توجه مادلونگ است که به گفته محمد کاظم رحمتی عضو هیات علمی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی «مهم‌ترین کتابی است که تاکنون در تاریخ اسلام‌شناسی درباره این موضوع نوشته شده است.» مادلونگ در این کتاب از نگاه تشیع امامی درباره موضوع جانشینی پیامبر اسلام دفاع می‌کند. این کتاب که توسط انتشارات آستان قدس رضوی ترجمه و منتشر شد، در سال ۱۳۷۷ جایزه کتاب سال را در ایران از آن خود کرد. فرقه‌های اسلامی (با ترجمه ابوالقاسم سری) و تصحیح آثاری چون اثبات النبوات (نوشته ابویعقوب اسحاق بن احمد سجستانی) و مصارع‌المصارع (تالیف خواجه نصیرالدین طوسی) تنها بخشی از آثار مادلونگ است.
ما معمولا عادت داریم که زیاد حرف می‌زنیم، به گذشته‌مان می‌نازیم، از افتخارات‌مان سخن‌سرایی می‌کنیم و درباره زرنگی و باهوشی و تیز و بز بودن‌مان در مقایسه با اقوام و ملل دیگر قصه‌ها می‌گوییم. علامه محمد اقبال لاهوری اگر بود، لابد در واکنش به این خودستایی‌ها می‌گفت: «از خواب گران، خواب گران، خواب گران خیز، از خواب گران خیز.»
عشق، میان آن کس که دوست دارد و آن کس که موضوع عشق است تفاوت نمی‌گذارد.
از «همسایه‌ها» تا «مدار صفر درجه»، سیری تکاملی در آثار محمود دیده می‌شود و اگر در «همسایه‌ها» به قول خودش بیشتر براساس غریزه به نوشتن پرداخته، در «مدار صفر درجه» روایت براساس شناخت داستان پیش رفته است.
ما همچنان بیش از هر چیز درگیر مناسبات و درگیری‌های‌مان با غرب و در غرب هستیم و خیلی متوجه آنچه در شرق کشورمان می‌گذرد، نیستیم.
فرانچسکو بریوسکی درگذشت.
نقد و بررسی رمان «زندگی غیرممکن» اثر مت هیگ
