این جا چه خبر است؟

لیلی حاجی آقائی

انجمن جامعه‌شناسان ایران:

باز هم دختری،
باز هم زنی،
باز هم مردانی به مرگ و خشونت دیگری مشغول‌اند، دیگری‌ای که، بیشترین سهم از خودی‌ها را دارد.
باز هم زنان و دخترانی با فجیع‌ترین وضعیت به دست نزدیک‌ترین افراد زندگی خود به قتل می‌رسند.
کثرت اخبار مرتبط با پدیده‌ی ” زن کشی” در کشور همه را مبهوت کرده است. اخباری وحشتناک که خواننده با بهت می‌پرسد: این جا چه خبر است؟ اینجا چرا به قتلگاه زنان و دختران تبدیل شده است.؟ قتل‌هایی در قالب ناموس، اختلافات خانوادگی و روابط عاطفی زنان را راهی گورستان می‌کند. قتل‌هایی با درجه‌ی خشونت بسیار بالا، آن هم در جامعه‌ای که هنجارهای فرهنگی و نگرش مردسالارانه در باره‌ی مالکیت و کنترل زنان خشونت و قتل را توجیه می‌کنند و در فقدان نظارت اجتماعی و حمایت قانون از قربانیان خشونت، این اتفاق رخ می‌دهد و ادامه می‌یابد. وقتی در جامعه‌ای که، در سپهر سیاست گذاری، زنان به عنوان ابژه و جمعیت خوانش می‌شوند و هویت زن بیشتر در نقش‌های مختلف زندگی که موجب حفظ و بقای خانواده و جامعه است، مطرح می‌شود،
در چنین اتمسفر فکری و ساختاری، به زبان هانا آرنت، خشونت حاصل دست انسان‌هایی است که، گرفتار ساختارهای مبتلا به ابتذال شر شده‌اند. برون داد این ساختارها، گرفتاری و دست و پا زدن در خشونت و نیستی است و خبری از آفرینش و خلق زندگی نیست و به گفته‌ی مهر آیین، بی ریشگی بی داد می‌کند و بی ریشگی به معنای نبود پیوند با زندگی و رسیدن جامعه به یک وضعیت تهی شدگی از عواطف و احساسات است.
تاریخ زن‌کُشی در ایران نشان‌دهنده تاثیر عمیق سنت‌ها، باورهای مردسالارانه،
قوانین زن‌ستیزانه، باورهای رایج نادرست، فرهنگ‌ها و سنت‌های اشتباه، بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، در کنار فقدان سیستمی مؤثر برای تضمین حقوق زنان و حمایت از آنان در مقابل خشونت‌های خانگی، منجر به افزایش موارد زن‌کشی در ایران در سال‌های اخیر شده است.

زن‌کشی یکی از مسائل جدی اجتماعی است که ریشه در عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و روانی دارد. در بسیاری از مناطق ایران، باورهای سنتی و پدرسالارانه، نقش مهمی در شکل‌گیری خشونت علیه زنان دارد. دراین باورها زنان را به عنوان دارایی مردان تلقی می‌کنند و به مردان اجازه می‌دهند که در صورت احساس تهدید به قدرت یا کنترل خود، به خشونت متوسل شوند. نبود قوانین کافی یا اجرای ضعیف قوانین موجود برای حمایت از زنان، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش خشونت باشد. در برخی موارد، مجازات‌های ناکافی برای مرتکبان زن‌کشی، احساس مصونیت از مجازات را در برخی مردها تقویت می‌کند.

فشارهای اقتصادی و بیکاری نیز به افزایش تنش‌های خانوادگی و در نتیجه خشونت علیه زنان کمک می‌کنند. در شرایطی که مردان احساس ناکامی اقتصادی می‌کنند، ممکن است این ناکامی را با اعمال خشونت بر زنان جبران کنند. اختلالات روانی و مصرف مواد مخدر یا الکل نیز از عوامل مهم در وقوع زن‌کشی است. این عوامل می‌تواند توانایی فرد برای کنترل خشم و رفتارهای خشونت‌آمیز را کاهش دهد.
برای مقابله با زن‌کشی، نیاز به اقدامات چندجانبه وجود دارد. این اقدامات شامل تصویب و اجرای قوانین حمایتی، آموزش و آگاهی‌بخشی، ارائه خدمات روان‌شناختی و حمایت اقتصادی از زنان است.

به اعتقاد روان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فعالان حقوق زنان، برای مقابله با زن‌کشی دولت و حکومت باید اقدامات مؤثری از جمله تغییر قوانین، افزایش آگاهی و فرهنگ‌سازی در جامعه انجام دهند و سیستمی توانمند را برای پیگیری و مقابله با موارد زن کشی ایجاد کنند. با این حال رفتار حکومت با زنان به ویژه در سال‌های اخیر و همچنین عدم تصویب لایحه حمایت از زنان تا به امروز نشان می‌دهند که نه دولت و نه حکومت عزم و تمایلی جدی برای تغییر این وضعیت هولناک ندارند.

به نظر می‌رسد برای کاهش انواع خشونت علیه زنان، باید در سطوح فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اقداماتی صورت گیرد که مهم‌ترین آن‌ها:
تصویب قوانینی که مجازات‌های سنگین برای خشونت علیه زنان، به ویژه قتل‌های ناشی از تعصبات و باورهای غلط، تعیین کند، که نقش مهمی در بازدارندگی ایفا می‌کند.

– یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کاهش خشونت علیه زنان، آموزش و افزایش آگاهی عمومی است. این آموزش‌ها باید در مدارس، دانشگاه‌ها و حتی از طریق رسانه‌ها ارائه شود تا جامعه به اهمیت حقوق زنان آگاه شود. فرهنگ‌سازی برای احترام به زنان و ارزش‌گذاری به نقش آنان و شنیدن صدای آنان به عنوان یک انسان نه موجودی ضعیف و ناتوان و توسری خور و یا جنس دوم.

ایجاد مراکز حمایتی و ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناختی برای زنان قربانی خشونت، که می‌تواند به کاهش آسیب‌های روحی و جسمی آنان کمک کند.

_ همچنین، ارائه منابع مالی و اجتماعی برای توانمندسازی زنان و کاهش وابستگی آن‌ها به محیط‌های خشونت‌آمیز.

– رسانه‌ها و نهادهای نظارتی نقش مهمی در افشای موارد زن‌کشی و خشونت علیه زنان دارند. ایجاد سیستم‌های گزارش‌دهی شفاف و ایمن می‌تواند باعث شود زنان بیشتری احساس کنند که می‌توانند بدون ترس از انتقام، خشونت‌های وارده را گزارش دهند.