فهرستم را به کتاب‌های منتشر شده در ۱۴۰۳ محدود می‌کنم:
لودویگ ویتگنشتاین، وظیفه‌ای به نام نبوغ نوشتۀ ری مانک (نشر ماهی) _ فهرست بدون الویت است ولی این را در رأس باید گذاشت. این که در میان این همه خواندنی که یا فرصت خواندنشان پیدا نمی‌شود یا اغلب نیمه‌خوانده می‌مانند، کتابی هفت‌صد صفحه‌ای، امید شبانه روزت شود و تا آخر با جان و دل بخوانی گویای بسیاری چیزهاست. کتاب ری مانک پس از بیش از دو دهه که از انتشار آن گذشته در دسترس فارسی زبانان است تا یکی از اوج‌های گونۀ زندگینامه‌نویسی را بخوانند. ترکیبی نادر از بسیار محققانه بودن و پرکشش بودن.
چشم خدایگان، تاریخ اجتماعی هوش مصنوعی نوشتۀ متئو پاسکویینلی (هرمس) _ سالی که رو به پایان است شاهد انواع و اقسام کتاب ها و نوشتهها دربارۀ هوش مصنوعی بودیم که عمدتاً سیمایی جبرگرایانه و راز آلود از آن ترسیم می‌کنند. اما این یکی متفاوت است و بهتر بگویم استثنایی. در اینجا هوش مصنوعی در تاریخ قرار می‌گیرد. به جای هوشی زیست‌شناختی یا حتی فرا انسانی مبنای بحث سیر و تحول هوشی اجتماعیست. قلاب خود را با طرح پرسشی ساده از چیستی رابطۀ میان کار، قوانین و خودکارسازی میغازآآ‌اندازد و تا به پایان درگیرانه با این معرفت‌شناسی تاریخی هوش مصنوعی همراه می‌شوید.
بحران روایت نوشتۀ بیونگ چول هان (کتابسرای میردشتی) _ همانطور که از عنوان کتاب پیداست، متفکر کره‌ای در این نوشتۀ اخیر خود از بی‌قدر شدن روایت در جهان معاصر می‌گوید. جهانی که هجمه و سلطۀ اطلاعات، روایت را ناکارا ساخته است. آدمی که زمانی مفتون و حیرت زده در برابر قصه‌ها و روایت‌ها بود حال پی در پی صرفاً لایک می‌کند. البته کتاب مدافعه‌جویانه و تا حدودی مرثیه‌سرایانه است ولی چینشی که نویسنده از ایده‌های خود و دیگران در دفاع از روایت در فضایی کوتاه به دست می‌دهد، جذاب و فکربرانگیز است.
ناوگان جنگی ساسانیان، افسانه یا واقعیت؟ نوشتۀ ولادیمیر الکسی‌یویچ دیمیتری‌یف (نشر مرکز) _ بساط استعمار با روانه شدن کشتی‌ها به اقصی نقاط عالم از جمله خلیج فارس برپاشد. اقلیم ما که رودی بالا و پایینش را به هم وصل نمی‌کرد، مهیای کشتیرانی نبود و در این عصر به حاشیه رفت و نهایتاً شد گذرگاه مناطق استعماری. پس از کشتی با ما صحبت نکنید. اما گویا سده‌ها قبل در عصر امپراتوری ساسانیان بساط آن به راه بوده است و ناوگان جنگی ایرانیان از سراندیب و یمن گرفته تا آمودریا در آب‌های خروشان حاضر بوده‌اند. این کتاب به صحت و سقم این مسئله می‌پردازد. اگر مصیبت‌های عدم تمرکز عصر اطلاعات بگذارد این کتاب کوتاه را در یک نشست خواهید خواند و با لبخند رضایت حاصل از تحریک شدن تخیل تاریخی‌تان تا مدتی از جایتان تکان نخواهید خورد. نآ
وسترن‌های هالیوودی و اسطورۀ آمریکایی، اهمیت هوارد هاکس و جان فورد برای فلسفۀ سیاسی نوشتۀ رابرت ب. پیپین (نشر تگ) _ پیپین فیلسوف هگل‌شناس که سال گذشته هیچکاک فلسفی از او ترجمه شده بود. بر این باور است که آثار هنری عناصر ضروری برای شناخت روانشناسی سیاسی جوامع هستند. او در این کتاب به سراغ سینمای وسترن رفته است تا سویه‌های پنهان ماندۀ گذار پرشتاب نوسازی در جامعۀ امریکایی را به بحث بگذارد. در بازار پر رونق رساله‌ها و مقالات علمی در کشورمان که می‌کوشند میان تولیدات فرهنگی و هنری و مباحث صعب نظری پیوند برقرار کنند، کتاب پیپین راهنمای خوبی می‌تواند باشد. به دور از تورم مفاهیم نظری، مسئلۀ اصلی خود را با تحلیل جزئی‌نگرانه و ظریف فیلم‌های هاکس و فورد به تدریج وضوح می‌بخشد.
آنتونیو گرامشی، نامه‌های زندان جلد دوم از ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۱ (نشرنی)و پنجره‌های خانۀ کارل مارکس (دمان) _ معجزۀ نامه آن است که از هر زندگینامه و یا روایت سینمایی بهتر یا صمیمانه‌تر زمانه وسیمای افراد را برای شما می‌سازد. در کتاب اول نامه‌های متفکر ریزنقش ایتالیایی را در بحرانی‌ترین برهه زندگی‌اش می‌خوانید. شاید بهترین مدخل برای درک اهمیتی که یادداشتهای زندان گرامشی در حیات فکری نیمۀ دوم قرن بیستم پیدا می‌کند. چیستان این که در محروم‌ترین و تراژیک‌تری وضع ممکن از نظر وضعیت انسانی به خلق اندیشه‌هایی چنین دگرگون ساز بپردازی، سطر سطر این نامه‌ها را مجذوب‌کننده می‌سازد.
کتاب دوم جلدی عجیب دارد؛ صرفاً عنوان و در ذیل آن جمله‌ای از فردریش انگلس آمده است. خبری از نام نویسنده و مترجم نیست. کتاب در حقیقت نامه‌های دو سال آخر زندگی کارل مارکس است. این نامه‌های مارکسِ در حال دست و پنجه نرم کردن با بیماری به خانواده و دوستان را درهم و یک در میان بخوانید، بدون حتی کوچکترین اطلاع از پیش زمینه تاریخی، در هر حال شما به مسافر زمان تبدیل شده‌اید.
به این اسامی می‌توان اروپا (نشر مرکز) را افزود که قبلاً کمی مفصل‌تر در همین جا از آن صحبت کرده‌ام. همینطور سه کتاب جدید از بوریس گرویس که جایش همه ساله در فهرست خواندنی‌های سال محفوظ است: مظنون، پدیدارشناسی رسانه (نشرنی)، فلسفۀ مراقبت – اثر هنری شدن ( هر دو از نشر بان). و البته در این سال بالاخره ستیز با جهان مدرن، سنت‌گرایی و تاریخ فکری پنهان سدۀ بیستم (نشر نو) پس از دو دهه ترجمه شد. کتاب در ترجمۀ فارسی نسبت به نسخه ۲۰۰۴ که در دست دارم افزوده‌هایی دارد و تردیدی نیست که در مجادلات فکری ما پر مراجعه بوده و خواهد بود.
چه کتاب‌هایی در سال ۱۴۰۳ خوانندگان را جذب کردند؟
چگونه قدم اول را برای خلق شخصیت اصلی داستان‌تان بردارید؟
نگاهی به آثار موسیقایی در باب بهار
پیشنهاد کتاب‌خوانی سیدمهدی زرقانی
اگر فکر می‌کنید سانسور در آمریکا، پدیده‌ای مدرن و مربوط به سیاست‌ورزی‌های قرن بیستم است، باید نگاه‌تان را به گذشته ببرید.
چه یادداشتهای ساده و رسا و تأثیرگذاری!
ممنون.