تفاوت مانگا، مانهوا، وبتون، کمیک و انیمه

علی فروزنده

سی‌بوک: در چشم‌انداز وسیع داستان‌گویی بصری، مانگا، مانهوا، وبتون، کمیک و انیمه هر کدام جایگاه‌های منحصربه‌فرد خود را دارند و تجربیات هنری و روایی متنوعی را ارائه می‌دهند. این هنرهای تجسمی و روایی به عنوان اشکال داستان‌سرایی از مرزهای فرهنگی خود فراتر رفته‌اند و مجموعه‌ای متنوع از تجربیات را به علاقه‌مندان خود منتقل می‌کنند. این مدل از داستان‌سرایی در طول زمان تکامل یافته و با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تغییر ترجیحات اجتماعی سازگار شده‌اند. آن‌ها نه‌تنها به عنوان منابع سرگرمی در نظر گرفته می‌شوند بلکه به عنوان آینه‌ای هستند که از فرهنگ‌ها و جوامع مختلفی سرچشمه گرفته‌اند.

با مطالعه‌ی این کتاب‌ها و کاوش در آن‌ها، می‌توانید انبوهی از داستان‌ها را کشف کنید که هر کدام این قدرت را دارند که تأثیری ماندگار بر مخاطبان خود بگذارند. ما قصد داریم در این مطلب در دنیای این کتاب‌ها جست‌وجو کنیم، هرکدام را جداگانه به شما معرفی کنیم و تفاوت‌های آن‌ها را بررسی کنیم. پس در این مطلب می‌خوانید:

• مانگا چیست؟
• فرق بین مانگا با انیمه در چیست؟
• مانهوا چیست؟
• کمیک چیست؟

مانگا که از ژاپن سرچشمه می‌گیرد با قالب داستان‌سرایی سریالی خود توانسته مخاطبین جهانی به دست بیاورد و جوهر فرهنگ ژاپنی و تفاوت‌های ظریف اجتماعی را به تصویر می‌کشد. مانهوا که همتای آن در کره‌ی جنوبی است با این‌که شباهت‌هایی به مانگا دارد اما اغلب مضامین مدرن را هدف قرار داده است. وبتون‌ها پدیده‌ای جدیدتر هستند که به‌صورت دیجیتال در دسترس مخاطبین و علاقه‌مندان قرار می‌گیرند. کمیک‌ها به‌طور سنتی یکی از عناصر اصلی فرهنگی آمریکایی هستند و طیف گسترده‌ای از سبک‌وها و ژانرها از حماسه‌های ابرقهرمانی گرفته تا داستان‌های مختلف را دربرمی‌گیرند که منعکس‌کننده‌ی ذات اجتماعی و فرهنگی زمان خود هستند.

در ادامه هر کدام از این قالب‌ها را جداگانه بررسی خواهیم کرد تا بتوانیم راحت متوجه‌ی تفاوت آن‌ها بشویم.

مانگا چیست؟

مانگا اصطلاحی برای اشاره به طیف گسترده‌ای از کتاب‌های کمیک و رمان‌های گرافیکی‌ای است که در اصل در ژاپن نوشته و منتشر می‌شوند. برخلاف کتاب‌های کمیک آمریکایی که معمولاً به‌صورت تمام رنگی چاپ می‌شوند، مانگای ژاپنی تقریباً همیشه سیاه و سفید است. چاپ‌های تمام رنگی مانگا اغلب فقط برای نسخه‌های خاصی استفاده می‌شود. مانگای ژاپنی به جای از چپ به راست، از راست به چپ خوانده می‌شود که برای نشریات انگلیسی زبان عادی است. بنابراین اگر عادت به خواندن کمیک‌های انگلیسی زبان دارید، می‌توانید مانگا را نیز به راحتی بخوانید اما اگر عادت ندارید هم، با کمی تمرین به این مدل خواندن عادت می‌کنید.

در ژاپن مانگا معمولاً به صورت ماهانه یا هفتگی و فصل‌به‌فصل در مجله‌ی «بساتسو شونن» منتشر می‌شود. این مجله‌ها از سال ۱۹۶۸ منتشر و بسیار محبوب شدند. اگر مجموعه‌ای به قدر کافی محبوب شود، فصل‌های آن جمع‌آوری شده و در مجلدهایی به نام «تانکوبون» منتشر می‌شود که معمولاً چند فصل از داستان کلی را شامل می‌شود. اکثر سری‌های مانگا طولانی هستند و ممکن یک مانگا در چندین جلد مختلف منتشر شود. بنابراین موقع خواندن یک مانگای جدید باید به این نکته بسیار دقت کنید چون حتماً باید یک مانگا را به ترتیب نسخه‌های چاپ‌شده بخوانید. در ادامه چند نمونه مانگای جذاب و خواندنی را به شما معرفی می‌کنیم.

مانگاهای موراکامی | ژان کریستف دونی | امیر قاجارگر | نشر خوب

چند نویسنده و تصویرگر بین‌المللی فرانسوی چهار داستان کوتاه از آثار هاروکی موراکامی را در این مجموعه به تصویر کشیده و در قالب مانگا ارائه کرده‌اند و تخیل را به واقعیت کشانده‌اند. هاروکی موراکامی یکی از برترین نویسندگان ادبیات ژاپن است. رمان‌ها، مقالات و داستان‌های کوتاه این نویسنده به بیش از ۵۰ زبان ترجمه شده‌اند و تبدیل به پرفروش‌ترین کتاب‌های بین‌المللی شده‌اند. موراکامی تاکنون جوایز بسیار زیادی برای آثارش دریافت کرده است. مانگاهای موراکامی اثر ژان کریستف دونی و مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه موراکامی است که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد. در این مجموعه داستان‌های کوتاه موراکامی برای اولین‌بار به صورت داستان گرافیکی در آمده‌اند. 

حمله به تایتان | هاجیمه ایسایاما | فرهاد بیگدلو | کومینو 

اگر به تماشای انیمه علاقه داشته باشید، حتماً انیمه‌ی حمله به تایتان را تماشا کرده‌اید. این اینمه براساس یک مانگا ساخته شده است. حمله به تایتان یک مجموعه مانگای ژاپنی اثر هاجیمه ایسایاما است. داستان این مانگا در دنیایی اتفاق می‌افتد که در آن بشریت مجبور شده در شهرهایی زندگی کند که توسط سه دیوار بزرگ احاطه شده‌اند تا از آن‌ها در برابر انسان‌نماهای غول‌پیکر انسان‌خوار به نام تایتان‌ها محافظت کند. این مانگا داستان ایرِن را دنبال می‌کند که قول می‌دهد تایتان‌ها را پس از نابودی زادگاهش و کُشتن مادرش به هر قیمتی که شده نابود کند. این مانگا از سپتامبر ۲۰۰۹ تا آوریل ۲۰۲۱ در مجله‌ی ماهانه‌ی «بساتسو شونن» به صورت سریالی منتشر شد و فصل‌های آن در ۳۴ جلد «تانکوبون» جمع‌آوری شد. 

غول توکیو | سوئی ایشیدا | فرهاد بیگدلو | کومینو

غول توکیو مجموعه مانگای فانتزی تاریک اثر سوئی ایشیدا هنرمند ژاپنی است که از سپتامبر ۲۰۱۱ تا سپتامبر ۲۰۱۴ در مجله‌ی مانگای ژاپنی منتشر شد و فصل‌های آن در ۱۴ جلد «تانکوبون» جمع‌آور شد. این مانگا داستان کن کاگن است؛ یک دانش آموز معمولی که پس از یک حادثه‌ی خشونت بار تبدیل به اولین دورگه‌ی نیمه انسان-نیمه غول می‌شود. او که بین این دو جهان گیر افتاده است، باید در جنگ‌های میان غول‌ها زنده بماند، بیشتر با جامعه‌ی غول‌ها آشنا شود و در کنترل کردن قدرت‌های جدیدش تبحر پیدا کند. در حالی که کانکی هنوز در تلاش است به زندگی جدیدش عادت کند، بازرسین کمیسیون مقابله با غول‌ها، مادو و آمون بدنبال هینامی می‌گردند. کانکی و توکا باید خیلی سریع آن‌ها را از هینامی دور کنند. انجام این کار راحت نیست و کانکی هم سعی دارد همزمان یک آتش بس سریع بین غول‌ها و انسان‌ها برقرار کند.

فرق بین مانگا با انیمه در چیست؟

انیمه نیز یک اصطلاح فراگیر برای انواع انیمیشن‌هایی است که در ژاپن ساخته و منتشر می‌شوند. در واقع انیمه پسوند انیمیشنی مانگا است که از محدودیت‌های صفحه فراتر رفته و داستان‌سرایی پویا را با جلوه‌های بصری فریبنده ارائه می‌کند. اگر فکر می‌کنید که تابه‌حال به‌عمرتان انیمه نگاه نکرده‌اید سخت در اشتباه هستید، چون مجموعه‌ی جذاب و دیدنی «فوتبالیست‌ها» که مدتی از تلویزیون ایران پخش می‌شد، یک انیمه‌ی ژاپنی است که براساس یک مجموعه مانگا ساخته شده است. معمولاً مجموعه مانگاهای معروف را به انیمه تبدیل می‌کنند و در برخی موارد عکس این امر نیز صادق است؛ یعنی ممکن است براساس یک انیمه‌ی بسیار محبوب، یک مجموعه مانگا نوشته شود. انیمه یک انیمیشن تلویزیونی است اما مانگا یک نسخه‌ی چاپی است که باید آن را مطالعه کنید و این تفاوت مانگا با انیمه است. 

مانهوا چیست؟

به کمیک‌ها و رمان‌های تصویری چاپی کره‌ای مانهوا یا «وبتون کره‌ای» می‌گویند که البته از این اصطلاح تنها در خارج از کشور کُره استفاده می‌شود و خاستگاه آن به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد. این سبک هنری با تأثیرات تاریخی و اجتماعی کشور کُره جنوبی تکامل یافت و تفاوت‌های آشکاری با مانگا و کمیک‌های غربی دارد. این اصطلاح اولین‌بار در قرن بیستم با تأسیس اولین روزنامه و مجله‌ها در کُره و انتشار رمان‌های تصویری گرافیکی وارد فرهنگ عمومی شد و طی با گذشت زمان کمی تغییر کرد.

امروزه مانهوا به دلیل نوع روایت، طراحی‌های منحصربه‌فرد و استفاده از قالب‌های دیجیتال و استفاده از پلتفرم‌های آنلاین برای انتشار به «وبتون» مشهور شده است. مانهوا برخلاف مانگا است که معمولاً از راست به چپ خوانده می‌شود ولی برای مخاطبان بین‌المللی اغلب آن را از چپ به راست طراحی می‌کنند. با انتشار مانهوا در قالب دیجیتال و دسترسی به آثار کره‌ای در سطح جهانی، مانهوا طی سال‌های اخیر بسیار به شهرت رسیده است. 

کمیک چیست؟

کمیک رسانه‌ای برای بیان ایده‌ها با تصاویر است و اغلب به صورت متنی در دسترس قرار می‌گیرد اما گاهی با سایر اطلاعات بصری نیز ترکیب می‌شود. کمیک معمولاً به شکل دنباله‌ای از پانل‌های تصویری نوشته می‌شود و نویسنده با کمک ابزارهای متنی مانند بادکنک‌های گفتاری، زیرنویس یا نام‌آوا دیالوگ‌ها و روایت‌های داستان را به خواننده نشان می‌دهد. هیچ‌گونه اتفاق نظری بین نظریه‌پردازان و مورخان در مورد تعریف کمیک وجود ندارد. کاریکاتور یا سایر اشکال تصویریسازی رایج‌ترین ابزار تصویرسازی در کمیک‌ها هستند. کتاب‌های کمیک در فرم‌های رایجی از جمله کمیک استریپ، کارتون‌های گگ و کتاب‌های مصور ارائه می‌شوند. از اواخر قرن بیستم رمان‌های گرافیکی، آلبوم‌های کمیک و تانکوبون که همان کمیک ژاپنی است به طور فزاینده‌ای رایج شدند. 

تاریخ کمیک در فرهنگ‌های مختلف مسیرهای مختلفی را طی کرده است. محققان پیش از تاریخ، خلق کمیک را به نقاشی‌های روی دیوارهای غارها پیوند می‌دهند. در اواسط قرن بیستم، کمیک‌ها به ویژه در ایالات متحده، اروپای غربی (به‌ویژه فرانسه و بلژیک) و البته ژاپن رایج شدند. تاریخ کمیک‌های اروپایی اغلب به نوارهای کارتونی «رودولف تاپفر» در دهه‌ی ۱۸۳۰ برمی‌گردد و پس از موفقیت کمیک‌ها در دهه‌ی ۱۹۳۰، استریپ‌ها و کتاب‌هایی مانند «ماجراهای تن‌تن» بسیار محبوب شدند. 

کمیک آمریکایی در اوایل قرن بیستم با ظهور کمیک استریپ‌های روزنامه‌ای محبوب شد. در دهه‌ی ۱۹۳۰، کتاب‌های مصور در مجلات به چاپ رسیدند و ژانر ابرقهرمانی پس از ظهور «سوپرمن» در سال ۱۹۳۸ برجسته شد. در ادامه چند کمیک بسیار خواندنی مناسب کودکان و بزرگسالان را به شما معرفی می‌کنیم. 

ایلیا تولد یک قهرمان | امین توکلی| نشر آبشن

ایلیا یک مجموعه کمیک ایرانی اثر امین توکلی نویسنده و مترجم ایرانی است. امیرعلی یا ایلیا شخصیت اصلی این مجموعه داستان است که پدر خود را در راه نجات مردم از دست داده است و اکنون با خواهر و مادر بیمارش زندگی می‌کند. ایلیا در اتفاقی عجیب هنگامی که به دنبال داروهای کمیاب مادرش می‌رود، با آزمایشگاه مخفی و محفظه‌های ژنتیکی با انسان‌های تغییر یافته روبرو می‌شود. این آزمایشگاه به دست خاندان سایه ایجاد شده است و به دنبال تبدیل تمام مردم شهر، به هیولاهای تسخیر شده است. این آغاز ماجرای ایلیا، قهرمان داستان است. این مجموعه نمونه‌ای از کمیک‌های ایرانی و بسیار مناسب کودکان ۱۰ تا ۱۲ سال و نوجوانان است.  

ماجراهای تن تن | هرژه | نادر تکمیل همایون | نشر چشمه

امکان ندارد نام کمیک بیاید و کسی به یاد ماجراهای تن‌تن نیفتد! ماجراهای تن‌تن مجموعه از ۲۴ آلبوم کمیک اثر کاریکاتوریست بلژیکی ژرژ رمی است که با نام مستعار «هرژه» این کتاب‌ها را منتشر کرد. این سریال یکی از محبوب‌ترین کمیک‌های اروپایی قرن بیستم بود. در سال ۲۰۰۷، یک قرن پس از تولد هرژه در سال ۱۹۰۷، این مجموعه به بیش از ۷۰ زبان منتشر شده بود و بیش از ۲۰۰ میلیون نسخه از آن در سراسر دنیا به فروش رفت. همچنین براساس این مجموعه برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و آثار سینمایی زیادی ساخته‌اند. شخصیت اصلی این مجموعه پسری به نام تن‌تن است؛ یک خبرنگار و ماجراجوی جوان بلژیکی شجاع که سگ وفادارش اسنویی (میلو در نسخه‌ی اصلی فرانسوی) به او کمک می‌کند و شخصیت‌های دیگری نیز مانند کاپیتان هادوک و پروفسور تورنسول و کارآگاهان بی‌دست‌وپا تامسون تامپسون نیز در این راه او را همراهی می‌کنند.

فرقه‌ی اسسین‌ها | یان اجینتن | امیرمهدی عاطفی‌نیا | نشر باژ

فرقه‌ی اسسین‌ها یک مجموعه کتاب کمیک است که براساس دنیای خیالی سری بازی‌های ویدیویی «اسسین کریدز» یوبی‌سافت نوشته شده است و همان داستان را دنبال می‌کند. این مجموعه داستان یک مبارزه‌ی هزارساله بین برادران فرقه‌ی اسسین است که برای صلح و آزادی علیه تمپلارها می‌جنگند و در این راه سرنوشت بشریت را به دست می‌گیرند. «آخرین نوادگان» مجموعه‌ای چهار جلدی است که شما را به خیابان‌های لندن در دوران ویکتوریایی می‌برد. تامی گریلینگ برای تحقیق درباره‌ی یک قتل و به دنبال رازی به لندن سفر کرده است. در آنجا با اسسین‌هایی به نام «ایوی فرای» و «هنری گرین» متحد می‌شود تا پرده از رازی بردارد که دنیا را تغییر داده است! در این مجموعه با شخصیت‌های «ایوی فرای» و «هنری گرین»، ستارگان بازی «فرقه اسسین‌ها: سندیکا» همراه می‌شوید که در سال 2015 عرضه شده است.

تفاوت مانگا، مانهوا، وبتون، کمیک و انیمه چیست؟

بنابراین همان‌طور که متوجه شدید، مانگا، مانهوا، وبتون، کمیک و انیمه هرکدام دنیای متفاوت خود را دارند. مانگا و مانهوا با این‌که از نظر قالب سریالی به هم شبیه هستند اما به ترتیب از ژاپن و کره‌ی جنوبی سرچشمه می‌گیرند و هر دو اغلب آثار هنری پیچیده و روایت‌های جذابی برای نوجوانان و حتی بزرگسالان دارند. از سوی دیگر وبتون‌ها برای خوانندگان دیجیتالی طراحی شده است که می‌توانند به راحتی با وسایل هوشمند به این نوع کتاب‌ها دسترسی داشته باشند. کمیک‌ها عمدتاً از فرهنگ‌های غربی هستند و طیف گسترده‌ای از ژانرها را پوشش می‌دهند و از طریق شخصیت‌های ابرقهرمان خود بود که مشهور شدند.

انیمه نسخه‌ی متحرک مانگا به حساب می‌آید که در آن داستان‌ها را با تصویر، موسیقی و صدا ترکیب می‌کنند. در حالی‌که مانگا و انیمه در فرهنگ ژاپنی پیوند تنگاتنگی دارند، کمیک‌ها و اقتباس‌های آن‌ها مانند سریال‌ها و فیلم‌های تلویزیونی، نقش مهمی در سرگرمی‌های غربی ایفا می‌کنند. هر یک از این رسانه‌ها به دنیای متنوع داستان‌سرایی بصری کمک می‌کنند و راه‌های مختلفی را برای لذت‌بردن از داستان‌های غنی و تخیلی به مخاطبان ارائه کرده‌اند.