شرق: «نقد چیست؟ و پرورش خود» مجموعه‌ای از دو سخنرانی میشل فوکو است. سخنرانی نخست با عنوان «نقد چیست؟» که در ۲۷ می ۱۹۷۸ در سوربن و انجمن فرانسوی فلسفه انجام شده است و در این سخنرانی بر مبنای پاسخ کانت به پرسش «روشن‌نگری چیست؟» (۱۷۸۴) تعریفی از نقد ارائه می‌کند. فوکو نقد را رویکردی اخلاقی-سیاسی مبتنی بر «خواست این‌همه حکومت‌نشدن» تعریف می‌کند. در فاصله‌ای پنج‌ساله، فوکو سخنرانی دیگری ایراد می‌کند. سخنرانی دوم تحت عنوان «پرورش خود» مربوط به سال ۱۹۸۳ است؛ فوکو این سخنرانی را در ۱۲ آوریل ۱۹۸۳ در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی ایراد می‌کند و در این سخنرانی کارش را تا هستی‌شناسی تاریخی خویشتن‌مان تعریف می‌کند و در این سخنرانی رابطه‌ای میان تأملاتش در مورد روشن‌نگری و تحلیل‌هایش در مورد یونان و روم باستان برقرار می‌کند. فوکو طی همین اقامت در ایالات متحده در سه جلسه پرسش‌وپاسخ شرکت می‌کند و در این جلسات به پرسش‌های حاضران در مورد صحبت‌هایش و نیز خط سیر فلسفی‌اش پاسخ می‌دهد.
گزارش این جلسات نیز در این کتاب آمده است. در پیشگفتار روشنگر کتاب به قلمِ دانیله لورنتسینی و آرنولد آی. دیویدسون، اندیشه فوکو و بازتاب آن در این دو سخنرانی بررسی شده است. این دو مفسر اشاره می‌کنند که اندیشه فوکو سلسله‌ای از دگرگونی‌ها را پشت سر گذاشته است و البته از لحن خاص فوکو نیز سخن می‌گویند. از دیدِ آنان با وجود فاصله پنج‌ساله بین این دو سخنرانی، دست‌کم یک نقطه مماس بنیادین بین آن دو وجود دارد که ارزش و اهمیتش درخور مطالعه مفصل است؛ این نقطه مماس ارجاع فوکو به متن کانت با عنوان «روشن‌نگری چیست؟» است و تأمل بر دامنه اقدام انتقادی کانت و بازتعریف آن تا به نوبه خود این اقدام را ادامه دهد.
آنان همچنین اشاره می‌کنند که ارجاع فوکو به کانت همواره برایش تعیین‌کننده بوده و این امر از آن‌رو است که فوکو با آشکارکردن «کانتی دیگر» یا دست‌کم با مشخص‌کردن نوعی راه کانتی جایگزین راه سه نقد کانت می‌کوشد تبارشناسی را در کردار فلسفی‌اش ترسیم کند. اولین مشخصه خاص‌بودگی سخنرانی فوکو در انجمن فرانسوی فلسفه این است که به‌جای آنکه تحلیل «روشن‌نگری چیست؟» باشد، امتداد تأملات فوکو در درسگفتار «امنیت، قلمرو، جمعیت» در کولژ دو فرانس است، که قصد داشت ظهور شیوه‌ای از اندیشیدن و بیان و عمل‌کردن را پیدا کند که مثل فضیلت بود و آن را «رویکرد انتقادی» می‌خواند. چنان‌که در این پیشگفتار آمده، بازخوانی فوکو از تأملات کانت درباره «روشن‌نگری چیست؟» و رساله «تعارض قوه‌ها» (۱۷۹۸) او، نشانگر طریقه‌ای خاص از فلسفیدن است که کانت به‌نوعی برای اولین بار به کار گرفت و آن پرسشگری در باب اکنونیت است. اگرچه فوکو در سخنرانی خود بر آن تأکید نمی‌کند اما «ثابت‌ترین عنصر» در سلسله متون و سخنرانی‌های بعدی‌اش در مورد کانت است. فوکو تأکید می‌کند آنچه مدنظر است «پرسشگری فلسفی در مورد زمان حال» است که در قالب «پردازش بسیار خاصِ تاریخ عمومیِ استفاده‌مان از عقل» صورت‌بندی می‌شود. از نظر فوکو، متن کانت نوع جدیدی از پرسش را وارد فلسفه کرد که پرسش در باب دلالت تاریخی-فلسفیِ «لحظه خاصی است که فیلسوف می‌نویسد و خودش بخشی از آن است». در نتیجه فوکو در ۱۹۸۳ پرسش «روشن‌نگری چیست؟» را با پرسش تاریخی-انتقادی «ما اکنون چیستیم؟» یکی دانست.
چندگانگی فرهنگی شکلی از سیاست هویت است اما تاکید آن بیشتر بر «سیاست تفاوت» است.
چگونه خواننده و نویسنده می‌توانند در آفرینش مشارکت داشته باشند؟
در حاشیه نقدها و انتقادها به روشنفکران و روشنفکری در ایران
جمعیت بشری از دو مرض مزمن و از دو آفت جانگداز متألم است. این دو مایه تیره‌بختی چیست؟ نادانی و فساد اخلاق.
دو سخنرانی از فوکو
