تابناک، آیا ارسطو واقعاً مهم‌ترین فردی است که تاکنون زیسته، همان‌طور که مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) او را معرفی کرده است؟ او که به‌عنوان پدر منطق، زیست‌شناسی، جانورشناسی و علوم سیاسی شناخته می‌شود، یکی از سه فیلسوف بزرگ تاریخ به شمار می‌رود.
مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) یک دانشگاه تحقیقاتی برجسته است که در زمینه‌های علوم کاربردی و مهندسی فعالیت می‌کند. طبیعی است که مؤسسه‌ای مانند MIT، ارسطو را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین متفکران تاریخ بشناسد، زیرا حوزه‌های علمی و فلسفی مورد توجه او، پایه‌های بسیاری از رشته‌های مورد تحقیق در این مؤسسه را تشکیل می‌دهند. ارسطو به خاطر رویکرد نظام‌مند و منسجم خود در تمامی علوم شناخته شده است و به همین دلیل لقب «فیلسوف نظام‌مند» را به او داده‌اند.
و اما استاد این بزرگوار چه کسی بوده؟
به یقین افلاطون بزرگ‌ترین فیلسوف تاریخ است؛ هیچ فیلسوف دیگری به اندازه او جامع و با بینشی عمیق نبوده است. او بسیاری از مفاهیمی را که بعدها ارسطو مطرح کرد پیش‌تر بیان کرده بود. ارسطو که حداقل بیست سال شاگرد افلاطون بود، هرچند به استادش احترام می‌گذاشت اما دیدگاه‌های مستقلی داشت؛ چنان‌که خود گفته است:
«افلاطون دوست من است، اما حقیقت دوست نزدیک‌تری است.» پس از مرگ افلاطون، ارسطو آتن را ترک کرد و در جزیره لسبوس به مطالعه طبیعت پرداخت. شهرت او گسترش یافت و بعدها به عنوان آموزگار اسکندر مقدونی، پسر فیلیپ پادشاه مقدونیه، انتخاب شد.
ارسطو بی‌شک نابغه‌ای بزرگ بود اما عمده کاری که انجام داد، جمع‌آوری و سازمان‌دهی آموزه‌های افلاطون بود. حتی این ساختاردهی نیز نوآوری خاصی نسبت به افلاطون به شمار نمی‌رود، زیرا درک دانش بیشتر به معنای آن وابسته است تا به ساختار آن. ارسطو به‌ویژه به خاطر پیاده‌سازی تفکر غربی در فلسفه‌اش تحسین می‌شود؛ روشی سیستماتیک که ذهن و روح غربی‌ها را به خود جذب کرد و به همین دلیل مؤسسه MIT او را به شدت ارج می‌نهد، چرا که فلسفه‌اش به شیوه‌ای بیان شده که برای غربی‌ها قابل فهم و پسندیده است.
آیا ممکن است ارسطو تأثیرگذارترین فردی باشد که تاکنون زیسته است؟ جان سلرز، فیلسوف بریتانیایی، قطعاً چنین باوری دارد:
او استدلال می‌کند که تاثیر این متفکر یونان باستان آن‌قدر فراگیر است که ما حتی متوجه نمی‌شویم تا چه اندازه دنیای ما تحت نفوذ ایده‌های او شکل گرفته است. از سیاست گرفته تا علم، از ادبیات تا منطق، تاثیر ارسطو همه‌جا دیده می‌شود. او زندگی دریایی را مطالعه کرد و پایه‌های زیست‌شناسی را بنا نهاد. او به بررسی نظام‌های سیاسی مختلف پرداخت و به این ترتیب، پیشگام در علم سیاست شد. تحلیل او از داستان‌سرایی در فن شعر هنوز هم بر سینمای مدرن تاثیرگذار است. در زمینه منطق نیز اصول استدلالی که او مطرح کرد، پایه‌های فلسفه، و حتی عصر دیجیتال را بنا نهاد.
سلرز، که استاد دانشگاه رویال هالووی لندن است، ادعا می‌کند که: «ارسطو نحوه تفکر ما را شکل داده است».
این ادعایی خارق‌العاده است که او در کتاب خود، «ارسطو: درک بزرگ‌ترین فیلسوف جهان»، آن را بیشتر بررسی می‌کند.
چگونه فلسفه ارسطو را بفهمیم؟
سلرز این طور به یاد می‌آورد: «وقتی مطالعه فلسفه را شروع کردم، می‌دانستم که ارسطو مهم است، اما او را شخصیتی دشوار و پیچیده می‌دیدم. هر بار که سعی می‌کردم نوشته‌های او را بخوانم، تقریباً بلافاصله گم می‌شدم.»
با گذشت زمان، او فهمید که برای درک ارسطو باید صبور بود. او می‌گوید: «باید بدانید که چگونه او را بخوانید. آهسته.»
کتاب جان سلرز قصد دارد خوانندگان را در مسیر فهم ایده‌های ارسطو راهنمایی کند و تاثیر ماندگار او را برجسته سازد.
نخستین دانشمندان تاریخ
خیلی پیش از اختراع میکروسکوپ و کشف ژنتیک، ارسطو جهان طبیعی را به صورت نظام‌مند مطالعه کرد و حیوانات و گیاهان را دسته‌بندی کرد. این کار او پایه‌های زیست‌شناسی را به‌عنوان یک شاخه علمی بنا نهاد. البته برخی از نتایج کارهای او بعدها اشتباه از آب درآمدند. اما سلرز استدلال می‌کند که دستاورد اصلی ارسطو روش‌شناسی او بود. او اصرار داشت که مشاهده و شواهد، و نه پیش‌فرض‌های ذهنی، باید مبنای فهم ما از جهان باشد.
«این اصل هنوز هم در قلب علم مدرن قرار دارد.»
ارسطو همین روش نظام‌مند را در سیاست نیز به کار برد
قانون اساسی شهرهای مناطق مختلف یونان را گردآوری و مقایسه کرد تا بفهمد چه عواملی باعث شکوفایی برخی جوامع می‌شود و چرا برخی دیگر شکست می‌خورند. این رویکرد، که بر شواهد به‌جای نظرات شخصی متکی بود، تحولی بنیادین در مطالعات اجتماعی به شمار می‌رفت و پایه‌های علوم اجتماعی را بنا نهاد.
شخصیتی که دیگر تکرار نخواهد شد
سلرز معتقد است که ایده‌های ارسطو آن چنان عمیق در اندیشه مدرن تنیده شده‌اند که ما دیگر به آنها توجه نمی‌کنیم.
او می‌گوید: «مفاهیم او همه جا هستند، اما ما آنها را بدیهی می‌دانیم.»
پس آیا ارسطو مهم‌ترین شخصیت تاریخ بود؟
سلرز استدلالی محکم ارائه می‌دهد. اما در نهایت، این خواننده است که تصمیم می‌گیرد. آیا ارسطو صرفاً یک متفکر بزرگ بود، یا آن طور که سلرز می‌گوید، مهم‌ترین انسان تاریخ؟
آیا می‌دانستید که برای برخی افراد، تنهایی نه تنها یک بار روانی نیست، بلکه فرصتی برای خودشناسی و رشد شخصی است؟
پارادوکس آشیل و لاک‌پشت یکی دیگر از معماهای قدیمی زنون است که نشان می‌دهد حرکت چقدر می‌تواند عجیب باشد.
ارسطو نحوه تفکر ما را شکل داده است.
به‌نظر می‌رسد رنگ آمیزی مزیتی مشابه با هنردرمانی دارد.
نگاهی به باور ستاره‌شناسی ایرانیان
