با کمال تأسف با خبر شدیم دکتر محمد غلامرضایی، استاد زبان و ادبیات فارسی، جهان فانی را ترک کردند. مرکز فرهنگی شهر کتاب این ضایعه‌ی تلخ را به خانواده‌ی محترم‌شان و اهالی فرهنگ و ادب تسلیت می‌گوید.
یادشان گرامی و راه‌شان پررهرو.
نگاهی به کارنامه‌ی دکتر غلامرضایی
▪ متولد: ۱۳۳۱ خور بیابانک (استان اصفهان)
▪ دیپلم: ادبی ۱۳۴۹ یزد
▪ کارشناسی زبان و ادبیات فارسی ۱۳۵۳ تهران دانشگاه تربیت معلم
▪ کارشناسی ارشد زبان ادبیات فارسی ۱۳۵۵ تهران پژوهشکده فرهنگ ایران
▪ دکترای زبان و ادبیات فارسی ۱۳۵۹ تهران دانشگاه تهران
▪ مرتبه دانشگاهی استاد
▪ حوزه های علمی مورد علاقه تحقیق در متن تا قرن هشتم، سبک شناسی شعر، سبک شناسی نثر، مرجع شناسی
▪ چاپ مقاله در نگین، راهنمای کتاب، آینده، کیهان فرهنگی، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان و …
▪ آثار تألیفی:
فهرست کتاب های کتابخانه انجمن آثار ملی بخش نخست نسخه های خطی با همکاری فاطمه مهران، داستان غنایی منظوم تا آغاز قرن هفتم، روش تحقیق و شناخت مرجع ادبی، برگزیده قصاید ناصرخسرو با مقدمه مفصل و توضیحات، سبک شناسی شعر
▪ مقاله ها:
نقدی بر شیوه تصحیح قصص الانبیای نیشیابوری، فرهنگ اصطلاحات ادبی، گشت و گذاری در گلستان، مقایسه اجمالی مخزن الاسرار با حدیقه الحقیقه، وطن از دیدگاه اسلام و انعکاس آن در شعر فارسی معاصر، مبانی اخلاقی از دیدگاه مولوی، نام و ننگ از نظر پهلوانان
شاهنامه، متناقض نمایی در شعر فارسی، شیخ ما گفت (درباره اسرار التوحید) و بیش از ۴۰ مقاله در دانشنامه زبان و ادب فارسی.
▪ سخنرانی ها و همایش ها:
کنگره فخرالدین اسعد عراقی در عراق، درباره منظومه منطق العشاق
کنگره قطران تبریزی در ارومیه، درباره سبک آذربایجانی
کنگره رودکی در تالار رودکی، در مورد رودکی
زبان و ادبیات فارسی رشته گسترده ای است که استادان بسیاری در رشد و پیشرفت آن سهیم بوده اند و تلاش روزافزون هر کدام از آنها موجب جلای ادبیات می شود. درواقع هستی دمیده شده درزبان و ادبیات فارسی حاصل همین تفحص هاست.
اغراق نیست اگر بگوییم کتاب های دانشجویان رشته ادبیات حاصل یک عمر تلاش و تحقیق استادان ادبیات فارسی است که براساس موضوع های مختلف مطرح در این رشته نگاشته می شود.
محمدغلامرضایی نیز از این دسته استادان نمونه ادبیات فارسی است که با وسواس و دقت علمی در انتخاب موضوع، کتاب های مؤثر و مفیدی را در اختیار دانشجویان قرار داده است.
او با بازآفرینی و تئوریک ساختن مباحث مهم از قبیل ۳۰ قصیده خاقانی، سبک شناسی نثر و … توانسته است مفاهیم کلیدی ادبیات فارسی را تشریح و تبیین کند و این مهم از عهده او ساخته است. حوصله و آرامش روحی محمدغلامرضایی موجب شده بسیاری از دانشجویان برای رفع اشکال و گفت وگوهای علمی نزد او بروند. اتاق کار او محفل گفت وگوهای علمی و ادبی است و او با سعه صدر و گشاده رویی پذیرای دانشجویان مشتاق است. وجه حقیقی شخصیت محمدغلامرضایی در روابط او با شاگردانش نهفته است.
محمدغلامرضایی، محقق و استاد دانشگاه به سال ۱۳۳۱ در خور و بیابانک که هم اکنون از توابع نایین در استان اصفهان است، چشم به جهان گشود. دوران کودکی را در خانواده ای آرام و متدین گذراند. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را مطابق نظام آموزشی آن روزگار تا کلاس پنجم دبیرستان در شعبه ادبی در همان جا گذراند و کلاس ششم ادبی را در دبیرستان ایرانشهر یزد به پایان برد.
از همان آغاز دوران تحصیل شاگردی با هوش و موفق بود، همین امر سبب شد با پشتوانه ای قوی بی درنگ در سال ۱۳۴۹ در رشته ادبیات فارسی دانشسرای عالی تهران پذیرفته شود. او با موفقیت در سال ۱۳۵۲ فارغ التحصیل شد. در همان سال در دوره فوق لیسانس ادبیات فارسی پژوهشکده فرهنگ ایران پذیرفته شد. در سال ۱۳۵۵ نیز با موفقیت از آن مؤسسه فارغ التحصیل شد و به دوره دکترای ادبیات فارسی دانشگاه تهران راه یافت.
او در سال ۱۳۵۹ از رساله دکترای خود با موضوع «داستان های غنایی منظوم» دفاع کرد. در فاصله سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۷ ساکن تهران بود و در این ایام با مراکزی چون انجمن آثار ملی بنیاد فرهنگ ایران، فرهنگستان ادب و هنر، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، دفتر مجله راهنمای کتاب همکاری داشت.
«غلامرضایی» از سال ۱۳۵۷ به یزد رفت و در دانشسرای عالی این شهر که شعبه ای از دانشگاه تربیت معلم تهران بود، استخدام شد. این مؤسسه بعدها با نام دانشگاه تربیت معلم یزد مستقل و سپس با دانشگاه یزد ادغام شد.
او همچنین از سال ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۸ عضو هیأت علمی دانشگاه یزد بود و از شهریور ۱۳۷۸ به دانشگاه شهید بهشتی منتقل شد.
محمدغلامرضایی معتقد است: «پیشرفت ها و موفقیت هایش را مدیون آرامش خانه و خانواده اش است» او همیشه در کتاب هایش از همسرش تشکر کرده است. محمدغلامرضایی در مدت بیست وپنج سالی که فعالیت دانشگاهی داشته است دروس گوناگون را در دوره های دکترا و کارشناسی ارشد و کارشناسی ادبیات فارسی تدریس کرده است و تعداد قابل توجهی از رساله های دانشجویان به راهنمایی یا مشاوره ای او به پایان آمده است.
محمدغلامرضایی در زمان تحصیل در دوره لیسانس ادبیات فارسی تا سال ۱۳۵۷ با انجمن آثار ملی ـ انجمن مفاخر ـ همکاری داشته است. در آن دوره از جمله کارهایی که آن انجمن انجام می داد چاپ کتاب هایی مناسب با کارهای انجام شده بود.
محمدغلامرضایی به تشویق استاد «ایرج افشار» و تمایل آن انجمن اقدام به فهرست نویسی آثار خطی آن انجمن کرد. این اثر که با نام «فهرست کتاب های کتابخانه انجمن آثار ملی» در سال ۱۳۵۶ به چاپ رسید، شامل تعدادی نسخ برای نمونه بود که با مقدمه ایرج افشار به چاپ رسید.
«داستان های غنایی منظوم تا آغاز قرن هفتم» نام یکی دیگر از تألیفات غلامرضایی است که در واقع رساله دکترای او بوده است.
در ویراست دوم ۶ داستان به صورت زبان خود شاعر تلخیص شده است و خوانندگان می توانند از این خلاصه ها استفاده کنند.
در این خلاصه نویسی سعی شده سیر داستان حفظ شود.
در دانشگاه های ایران شرایط آنقدر مهیا نیست که اگر کسی در دوره دکتری تدریس می کند در آن زمینه خاص که خود مشغول تعلیم است مبحث مورد تدریس را انتخاب کند.
از همین رو استاد محمد غلامرضایی نتوانست آن طور که باید به موضوع دلخواه خود که سبک شناسی است برسد، اما کوشش ها و تألیفاتی نیز دراین زمینه از خود به جا گذاشته است که می توان به کتاب «سبک شناسی شعر پارسی» و کتاب «سبک شناسی نثر فارسی» و «طرز عنصری» و «نثر متصوفه» اشاره کرد که به زودی به چاپ می رسند.
سبک شناسی شعر و نثر از جمله دروسی است که از سال ها قبل دکتر محمد غلامرضایی تدریس می کرده است. در سال های تدریس نمونه های یافته شده باعث تألیف آثار فوق است. «سبک شناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو» از جمله آثار تألیفی محمد غلامرضایی است که مبنای تقسیم بندی آن زمان است. در فصل اول مباحث کلی مورد بحث واقع شده است و در یازده فصل نگارش یافته است. در فصل اول مقدمات ارائه شده به صورت جامع و کامل است و تعریفات جامعی از لغات مهم ارائه شده است.
برای نمونه واژه سبک، سابقه دانش سبک شناسی در ایران، عوامل سبک ساز و… مورد بررسی قرار گرفته است.
در بخش های زیر مباحثی از قبیل: ویژگی زبانی دوره رشد و تکوین، سبک شعر دوره سامانی، سبک شعر قرن ،۵ سبک شعر قرن ،۶ سبک شعر دوره مغول، سبک شعر قرن نهم، سبک شعر دوره صفویه، دوران بازگشت ادبی، دوره مشروطه و سبک شعر معاصر مورد بررسی کامل قرار گرفته است.
محمد غلامرضایی از دوران نوجوانی در غربت به تحصیل پرداخت و همین امر او را انسانی وارسته و متکی به نفس بار آورد.
دوران تحصیل او باعث شد با طیف وسیعی از استادان آشنا شود و از محضر آنها استفاده کند. در دانشسرای عالی از حضور استادانی چون مرحوم دکتر جعفر شعار، مرحوم دکتر سیدضیاءالدین سجادی، پوران شجیعی، مرحوم دکتر محمدجعفر محجوب، دکتر علی احمدی و در دانشگاه تهران از محضر مرحوم دکتر بهرام فره وشی، مرحوم دکتر عبدالحسین زرین کوب، ژاله آموزگار و در دوره فوق لیسانس افتخار شاگردی، دکتر دبیرسیاقی، مرحوم دکتر خانلری، استاد دکتر شهیدی و… دکتر ایرج افشار، دکتر زریاب، دکتر مهدوی دامغانی و… بهره برده است.
«روش تحقیق و شناخت مراجع ادبی» عنوان دیگری از تألیفات دکتر محمد غلامرضایی است که در سه فصل و یازده بخش نوشته شده است. در این کتاب با مروری بر تاریخ چاپ و پیشرفت این صنعت مهم و تعریف واژه های مهمی چون تحقیق و مرجع و… به ذکر مهم ترین عناصر در تحقیق و شناخت مراجع ادبی پرداخته است. این کتاب که برای نخستین بار در سال ۱۳۶۸ چاپ شده است ویرایش سوم و چاپ دوم آن سال ۱۳۸۲ به چاپ رسیده است و در فصل هایی با نام کتاب شناسی کتاب های خطی چاپی، تحقیق و روش تهیه پایان نامه و آشنایی با مراجع تدوین شده است.
«سی قصیده» در این کتاب، سی و دو قصیده و چهار قطعه از دیوان شاعر، براساس تصحیح استاد فاضل دکتر مهدی محقق و شادروان مجتبی مینوی آورده شده است، بی آن که بیتی از آنها حذف شود. قصاید برگزیده شده نمایانگر هنر و شاعری و دیدگاه های شاعر است.
در این کتاب درسی سعی شده است شرح تمام قصاید بازگو نشود و استادان و دانشجویانی که از این کتاب استفاده می کنند مجال بحث در ظرایف و دقایق شعر را داشته باشند.
خوانندگان در این کتاب می توانند با احوال و افکار ناصرخسرو و… آشنا شوند.
بسیاری از دانشجویان زبان و ادبیات فارسی در واحد درسی ناصرخسرو شرح قصاید این شاعر مهم و برجسته را از کتاب دکتر غلامرضایی خوانده اند، این کتاب در میان برگزیده های ناصرخسرو از بهترین برگزیده هاست و اشعار آن با وسواس فراوان انتخاب شده است.
دقت و وسواس علمی از ویژگی های مهم محمد غلامرضایی است. او در کتاب هایی که نوشته است به ذکر تعریف و دادن اطلاعات مهم برای شناخت موضوع مورد بحث اهمیت خاصی می دهد و با ذکر تاریخچه آنها نمونه های مهم از هر موضوع جنبه های مختلف آن را برای خواننده آشکار می سازد.
بارزترین شکل این ویژگی در دو کتاب «سبک شناسی شعر فارسی» و «مرجع شناسی» قابل مشاهده است. بخش بندی موضوع های مطرح شده کتاب ها به شکل دقیق و علمی از دیگر ویژگی های اوست. بحث های موردنظر او کامل و بی نقص ارائه شده است. دکتر غلامرضایی با داشتن تجربه سال‌ها تدریس در رشته ادبیات معتقد است: «دانشجویان باید با دید باز و درکی جامع، رشته ادبیات را برگزینند و در این رشته با کسب تجربه و مطالعه زیاد در پیشرفت جامعه سهیم باشند».
یکی از مشکلات رشته های علوم انسانی از جمله رشته ادبیات فارسی پذیرفته نشدن از سوی جامعه است. اصولاً در رشته ادبیات دانشجویانی می آیند که شاید در رشته های دیگر قبول نشده یا آن رشته ها مورد رضایتشان نبوده، به ناچار به این رشته رو می آورند.
دانشجویانی که در رشته ادبیات پذیرفته می شوند شاید نتوانند از لحاظ رقابت با دیگر رشته ها برابری کنند پس به همین خاطر باید دانشجویان، جایگاه از دست رفته ادبیات را بازیابی کنند و مسئولان نیز متوجه این موضوع باشند تا این مشکل از دبیرستان حل شود و دانش آموزانی که استعداد کافی دارند با آگاهی رشته های علوم انسانی را انتخاب کنند.
منبع: روزنامه‌ی ایران
سیندخت حمیدیان درگذشت.
برگزیده‌ی ششمین دوره‌ی جایزه‌ی دکتر مجتبایی درگذشت.
رمان مشهور «دراکولا» اثری بود که پس از انتشارش در آخرین سال‌های قرن نوزدهم، به آغازی برای ژانر ادبیات «خون‌آشامی» تبدیل شد.
این سخنان مخالف صریح آموزه‌های اسلامی در زمینه صلح، همزیستی انسانی و همبستگی بشری است.
بدون تمرین نقد صحیح، زندگی بر همه تلخ می‌شود.
