چرا مغز ما باعث ماندگاری عادات می‌شود؟

گسترش: کتاب «ترک‌نشدنی»، نوشته‌ی راسل پولدرک، به همت نشر هورمزد به چاپ رسیده است. همه‌ی ما عادت‌هایی داریم که مایل به ترکشان هستیم؛ اما برای خیلی از ما این کار تقریباً غیرممکن است. این امر دلیل خوبی دارد: مغز یک ماشین عادت‌ساز است. راسل پولدرک، پژوهشگر و عصب‌شناس، در کتاب ترک‌نشدنی گزارشی جذاب و معتبر از علم ایجاد عادت‌ها در مغز، علت سخت‌بودن ترک آن‌ها و روش‌های مبتنی بر شواهدی ارائه می‌دهد که به تغییر رفتارهای نامطلوب کمک می‌کنند.

کتاب «ترک‌نشدنی»، توصیف روشنی از آنچه علوم اعصاب درخصوص تغییر عادت به ما می‌گوید ارائه می‌دهد و راه‌حل‌های آسانی را که پشتوانه‌ی علمی ندارند بی‌اعتبار می‌سازد. در این کتاب، توضیح داده شده است که چرا دوپامین برای ایجاد عادت ضروری است و اینکه جنگ بین عادت‌ها و رفتارهای هدفمند عمدی، منعکس‌کننده‌ی رقابت بین سیستم‌های مختلف مغز است. ما در این کتاب می‌آموزیم که نشانه‌ها باعث شکل‌گیری عادت‌ها می‌شوند؛ به جای تصمیم‌گیری باید قانون‌گذاری کنیم؛ محرک‌های دنیای مدرن، ماشین عادت‌ساز مغز را ربوده و منجر به سوءمصرف مواد مخدر و سایر اعتیادها می‌شوند و درنهایت ممکن است روزی علوم اعصاب ما را قادر به ترک عادت‌هایمان کنند.

راسل پولدرک در این کتاب، علاوه‌بر فرد، به جامعه نیز توجه می‌کند و این موضوع را به بحث می‌گذارد که حل بزرگ‌ترین چالش‌های عصر ما به تغییرات گسترده در عادت‌ها نیاز دارد. پولدرک علاوه‌بر ارائه‌ی درک عمیقی از زیست‌شناسی عادت‌ها در مغز، نشان می‌دهد که چگونه می‌توانیم تغییرات مطلوب را ایجاد کنیم و چرا باید با خود و دیگران در این مسیر همدلی بیشتری داشته باشیم. نویسنده تلاش کرده است تا از پیشنهاد راه‌حل‌های غیرواقعی بپرهیزد و روش‌هایی را ارائه دهد که مورد تأیید پژوهش‌های علمی هستند. همچنین مطالب علمی به زبانی ساده و شیوا بیان شده‌اند تا خوانندگان غیرمتخصص هم از آن بهره‌مند شوند.

خواندن این کتاب به افرادی که به علوم اعصاب علاقه‌مندند و کسانی که می‌خواهند درباره‌ی واقعیت عادت‌ها بدانند، توصیه می‌شود.

قسمتی از کتاب ترک‌نشدنی نوشته‌ی راسل پولدرک:

وقتی افراد به اطراف خود نگاه می‌کنند، طبیعی است که برخی چیزها بیشتر توجه آن‌ها را به خود جلب کند. معمولاً این امر به‌دلیل ویژگی‌های خود آن چیز، مانند اندازه یا رنگِ آن رخ می‌دهد، اما در موارد دیگر، ویژگی‌های منحصربه‌فردتری توجه آن‌ها را جلب می‌کند. برای مثال، اگر فردی از علاقه‌مندان اتومبیل باشد، احتمالاً یک فورد تاندربرد مدل ۱۹۵۷ توجه او را جلب می‌کند، درحالی‌که اگر از دوستداران پرندگان باشد، به احتمال زیاد توجه او به سمت زاغ کبودی که روی صندوق پستِ کنار اتومبیل نشسته است، جلب خواهد شد.

به‌طورکلی این موضوع به‌عنوان سوگیری توجه شناخته می‌شود و در بحث‌های مربوط به اعتیاد که در آن، افراد اغلب سوگیری‌های شدیدی برای توجه به نشانه‌های بصری مربوط به ماده‌ی مخدرِ منتخب خود دارند، به‌خوبی مشخص می‌شود. این امر در اقتباسی از آزمون استروپ ثابت شده است. در این آزمون، به افراد کلماتی با جوهر رنگی نشان داده می‌شود و از آن‌ها خواسته می‌شود که رنگ جوهر را بیان کنند. وقتی که بیان رنگ، به‌دلیل تضاد رنگ جوهر با خود کلمه طول می‌کشد، اثر استروپ اتفاق می‌افتد. یقیناً این کندشدن، بازتاب تداخلی است که به‌طور خودکار به‌دلیل برتری و برجستگی کلمه، برانگیخته می‌شود. نمونه‌ی بارز آن در آزمون اعتیاد استروپ دیده می‌شود که در آن، تصاویر یا کلماتِ مرتبط با اعتیاد، به مصرف‌کنندگان مواد مخدر نشان داده می‌شود و از آن‌ها خواسته می‌شود به ویژگی ساده‌ای (مانند رنگ تصویر) پاسخ دهند.

یافته‌ی کلی این است که معتادان به مواد، در پاسخ به این نوع محرک‌ها در مقایسه با محرک‌هایی که به اعتیادشان مربوط نمی‌شود، کندتر عمل می‌کنند. این امر نشان می‌دهد توجه آن‌ها خودبه‌خود به اطلاعات مربوط به مواد جلب می‌شود و در توانایی آن‌ها برای انجام آزمون ابتدایی‌تر، اختلال ایجاد می‌کند. همچنین، بدان معناست که نه‌تنها نشانه‌های عادت‌های خاص از طریق انتقال ابزاری پاولوفی قدرت بیشتری به‌دست می‌آورند، بلکه برای فرد برتری پیدا می‌کنند و سبب می‌شوند حتی با ظاهرشدن جلوی چشم آن‌ها، این عادت را تحریک کنند.

روان‌شناسی به نام برایان اندرسون، از دانشگاه ای.اند.ام تگزاس، مکانیسم این تأثیر را بررسی کرد. بنابر استدلال او، سوگیری‌های توجهیِ مشاهده‌شده در اعتیاد، غیرطبیعی نیستند، بلکه صرفاً تجلی یک مکانیسم روان‌شناختیِ اساسی هستند که با عنوان «جلبِ‌توجه ارزش‌محور» شناخته می‌شود.

ترک‌نشدنی را فهیمه نصرتی ترجمه کرده و کتاب حاضر در ۲۳۶ صفحه‌ی رقعی و با جلد نرم چاپ و روانه‌ی کتابفروشی‌ها شده است.