شعر و شخصیت حافظ در پرتو گفتمان‌های اجتماعی و تاریخی

بیژن تلیانی

ایلنا: کتاب «حافظ و گفتمان‌های اجتماعی و تاریخی» به همت محمد کشاورز (بیضایی) در انتشارات مروارید منتشر و با تیراژ۳۳۰ نسخه و با قیمت ۱۷۵ هزار تومان روانه بازار کتاب شد. 

در معرفی این کتاب آمده است: یکی از ابعاد و ویژگی‌های مهم و چشمگیر شعر حافظ، صرف‌نظر از ابعاد زیبایی‌شناسانه، بلاغی، سبکی، عرفانی و محتوای شعر وی، بُعد اجتماعی اشعار اوست. طنین تپش‌های حیات اجتماعی و عناصر آن در سروده‌های حافظ به‌گونه‌ای است که انگار تاریخ اجتماعی ایران، به‌ویژه تاریخ اجتماعی سده هشتم هجری در شعر وی نفس می‌کشد. در کتاب حاضر، در طی هشت بخش به تفصیل شعر و شخصیت حافظ در پرتو گفتمان‌های اجتماعی و تاریخی و با بهره‌یابی از منابع مختلف و مُتقَن تحلیل و بررسی شده است. 

بخش اول این کتاب به مفاهیم و کلیات بحث پرداخته که از آن جمله می‌توان به تاریخ‌گرایی نوین، تاریخ‌گرایی نوین و گفتمان‌ها، دیوان حافظ و موقعیت تاریخی اشاره داشت همچنین نظرات فوکو درباه قدرت در این بخش آورده شده است. بخش دوم کتاب نیز گفتمان‌های سیاسی قرن هشتم هجری، بازتولید و چرایی تقویت و به حاشیه‌رانی آن را در دیوان حافظ مورد بررسی قرار داده. 

بخش سوم به گفتمان‌های اجتماعی، جریان‌ها و طبقات اجتماعی بازتولید شده در شعر حافظ از قبیل، صوفیان، قاضیان، واعظان، شیخ‌ها، محتسب، … پرداخته و در بخش چهارم این کتاب نقش و کارکرد دیوان‌سالاری آل اینجو در شکوفایی فرهنگی و هنری به بحث درآمده است. بخش پنجم کتاب نیز به مباحث و مقولاتی از قبیل شعر و اضطراب، شاعران زاده اضطراب و… پرداخته است. 

در بخش ششم کتاب تفال طبقه حاکمیت به دیوان حافظ در سه زیرشاخه بررسی شده است. همچنین در بخش هفتم داده‌های تاریخی شعر حافظ شرح داده شده است. در بخش پایانی و هشتم کتاب فوق هم شعر حافظ و اصطلاحات دیوانی به مخاطب ارایه شده است. 

محمد کشاورز بیضایی، متولد روستای علی‌آباد از توابع شهرستان بیضا در استان فارس، دانش‌آموخته رشته ایران‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی تهران و دکترای تاریخ دانشگاه تبریز و همچنین جزو استعدادهای درخشان است. از کشاورز بیضایی ۵ کتاب در حوزه شعر و ادبیات و تاریخ و نزدیک به ۵۰ مقاله علمی و پژوهشی، isc، علمی ترویجی، تخصصی و ژورنال، در حوزه فارس‌پژوهی، بیضاپژوهی، تاریخ فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی، حافظ‌پژوهی و تاریخ سیاسی و اجتماعی دوره قاجار انتشار یافته است. کشاورز بیضایی متولد ۱۳۶۲ استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر است که از او پیشتر کتاب «در ساحت کشتی شکستگان؛ جستارهایی در گفتمان تاریخی و فرهنگی شعر حافظ شیرازی» از سوی نشر روزگار منتشر شده است.