آوانگارد: یاد بعضی آدم‌ها به‌قدری ذهن و قلبمان را روشن می‌کند که از حس هم‌وطن بودن با آن‌ها لبریز از شوق و افتخار می‌شویم و بی‌شک یکی از ایشان کارگردان فقید و صاحب‌سبک ایرانی، عباس کیارستمی است. مردی که از زاویه و نگاهی خاص به انسان و زندگی می‌پرداخت و امضای شخصی و منحصربه‌فردی در آثارش داشت. کتاب سر کلاس با کیارستمی حاصل مشاهدات و درک و دریافت ده‌ساله‌ی پال کرونین، نویسنده و فیلم‌ساز انگلیسی در کارگاه‌های فیلمسازی عباس کیارستمی در کشورهای مختلف است و نه‌تنها حاوی نکات آموزنده برای سینماگران و مشتاقان هنر هفتم که دریچه‌ای رو به زندگی و اندیشه‌ی عباس کیارستمی است. این کتاب را نشر نظر با ترجمه‌ی سهراب مهدوی منتشر کرده است.
از زمان پیدایش سینما و تحول این هنرصنعت در حوزه‌های فنی و محتوایی، افراد خلاق و صاحب‌ذوق بسیاری به طبع‌آزمایی و خلق اثر پرداخته‌اند که نام بعضی از آن‌ها تا ابد در تاریخ سینما ماندگار و نوع نگاه و آثارشان، نقطه‌ی عطفی اثرگذار و جالب‌توجه در عرصه‌ی هنرهای نمایشی است، اشخاصی که نام‌وآوازه‌شان مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و محصول ذوق و فکرشان را به اثری بینافرهنگی بدل کرده است. یکی از همین افراد نقش‌آفرین و ایده‌پرداز، زنده‌یاد عباس کیارستمی است. او کارگردان، شاعر، نقاش و عکاس ایرانی بود که در سال ۱۳۱۹ در تهران متولد شد و در کنار تحصیل در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران به کار طراحی پوستر فیلم و ساخت آگهی‌های تبلیغاتی نیز می‌پرداخت. شروع فعالیت وی در عرصه‌ی فیلمسازی به سال‌های پایانی دهه‌ی ۴۰ شمسی و پس از ورود به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازمی‌گردد. از همان زمان تا ۵ دهه بعد او یکی از سینماگران مطرح ایران و خالق آثاری با فضای مختص ذهنیت شاعرانه و چندلایه‌ی خود بود. سبک مستندگونه، تکیه بر گفت‌وگوی شخصیت‌ها، نمایش صحنه‌های زندگی روستایی و نیز استفاده از نابازیگران و کودکان به‌عنوان نقش اول فیلم از ویژگی‌های سبک خاص او در فیلمسازی است. وی در سال 1997 برای فیلم طعم گیلاس برنده‌ی جایزه‌ی نخل طلای جشنواره‌ی فیلم کن شد و سالیان متمادی به‌عنوان داور جشنواره‌های بین‌المللی معتبر سینمایی به ارزیابی آثار دیگر فیلم‌سازان می‌پرداخت. کتاب سر کلاس با کیارستمی در واپسین روزهای حیات وی و با نظرات خود او آماده‌ی انتشار شد. عباس کیارستمی سرانجام در ۱۴ تیرماه ۱۳۹۵ پس از تحمل دوره‌ای بیماری درگذشت.
کتاب پیش رو نه گفت‌وگویی تخصصی در باب سینما و فیلمسازی و نه حاوی راهنما و دستورالعملی جامع برای رسیدن به فرمولی ویژه در ساخت فیلم است. این کتاب در اصل، چکیده‌ی درک و دریافت نویسنده از حضور و همراهی ده‌ساله در کارگاه‌ها و کلاس‌های فیلمسازی عباس کیارستمی است و کوشیده تا ضمن پرداختن به گفته‌ها و اندیشه‌های او از زاویه و لحن اول‌شخص (خود کیارستمی) معرف نوع نگاه کیارستمی به زندگی و روش‌شناسی و رویکرد او به جهان و محیط پیرامونش باشد.
متن اصلی کتاب پس از دو پیشگفتار و یک مقدمه، از زبان کیارستمی این‌گونه آغاز می‌شود:
«چیزی ندارم به شما بیاموزم. درحقیقت من هیچگاه به نشست‌های این‌چنینی «آموزشی» نمی‌گویم چون از این واژه خوشم نمی‌آید. شاید باشند کسانی که «قوانین» فیلمسازی را مطلق بدانند، اما فیلم خوب را نمی‌توان به سلسله‌ای از قوانین فرو کاست. فیلمسازی را برای همین نمی‌توان درس داد. این را می‌گویم که بدانید آن‌چه در این کارگاه از من می‌شنوید آیه نیست. اگرچه سنی از من گذشته – و از همه‌ی شما مسن‌ترم – هیچگاه علاقه‌ای به پند و اندرز دادن نداشته‌ام. به‌نظرم چنین تراوشاتی کار هم نمی‌کند. آن‌چه که دارم تجربه‌ی سال‌ها فیلمسازی و روش فردی من است، که یکی از روش‌های بیشمار است که می‌توان به‌واسطه آن فیلم ساخت.»
جنس و لحن کلام کیارستمی در این کتاب بیشتر از نوع انتقال و تبادل تجربه است و می‌کوشد از خلال پرسش‌هایی که از سوی شرکت‌کنندگان مطرح می‌شود گوشه‌های دیگری از جهان فیلمسازی و نوع نگرش ویژه‌ی خود را با مخاطب در میان بگذارد. او در جایی از کتاب و در باب امید می‌گوید:
«باورهای من زاده‌ی یک عمر تجربه‌اندوزی است. حتی اشخاص بدبین هم نمی‌توانند بدون امید ادامه دهند و این کاری است اجتناب‌ناپذیر.»
و نیز در جای دیگر و درباره‌ی چگونگی ایجاد امضا و نگاه شخصی و منحصربه‌فرد در فیلم خطاب به فیلم‌سازان می‌گوید:
«اگر زمانی که فیلم می‌سازید روراست باشید و به بازار چندان اهمیت ندهید، فیلم شما پاره‌هایی از شخصیت شما را با خود خواهد داشت، چه بخواهید، چه نخواهید.»
از نقاط‌قوت این کتاب، می‌توان به صفحه‌آرایی پیراسته و چیدمان سنجیده‌ی گزیده‌عکس‌هایی از کلاس‌های کیارستمی و حضورش در میان فراگیران با آن عینک تیره اشاره کرد که حس حضور قوی و مؤثر او در کتاب را دو چندان و تجربه خواندن را دل‌پذیرتر می‌کند. ترجمه‌ی روان و سلیس سهراب مهدوی نیز به عمق و غنای کتاب افزوده و خواننده‌ی فارسی‌زبان را به‌خوبی با خود همراه می‌سازد و شناخت نسبتاً جامعی از کیارستمی و نوع نگرش او به دست می‌دهد.
این کتاب نه‌تنها برای فعالان و دوستداران و دانشجویان رشته‌های مرتبط با سینما و هنرهای نمایشی که برای علاقه‌مندان به آشنایی با زندگی و شخصیت و شیوه‌ی متمایز فیلمسازی کیارستمی جالب‌توجه و خواندنی است. لازم به ذکر است که نسخه‌ی الکترونیک این کتاب نیز در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. مطالعه‌ی این کتاب در کنار مطالعه‌ی کتاب خانه‌ای با شیروانی قرمز از نشر ثالث به قلم مرجان صائبی که مجموعه گفت‌وگوهایی با آیدین آغداشلو و عباس کیارستمی است نیز می‌تواند به شناخت بیشتر وجوه شخصیتی و مسیر زندگی کاری و حرفه‌ای عباس کیارستمی کمک شایانی کند.
بنابر گفته‌ی نویسنده در پیشگفتار، این کتاب بخشی از سه‌گانه‌ای است که به معرفی روش‌های کاربردی و فلسفه‌ی آموزشی سه اهل فیلم، عباس کیارستمی، ورنر هرتزوگ (نویسنده، بازیگر، کارگردان و تهیه‌کننده‌ی آلمانی)، الکساندر مکندریک (کارگردان اهل آمریکا) می‌پردازد و مجالی است برای خواننده‌ی پویا و کنجکاوی که مشتاق و تشنه‌ی یادگیری از اهالی صاحب‌نظر سینماست و باید افزود که کتاب سر کلاس با الکساندر مکندریک را نشر چشمه منتشر و در اختیار مشتاقان آموختن درباره‌ی سینما قرار داده است.
پال کرونین، نویسنده و کارگردان بریتانیایی و نیز استاد گروه تاریخ هنر دانشگاه هنرهای تجسمی نیویورک است. از دیگر کتاب‌های او می‌توان به درباره‌ی فیلمسازی: پیش‌درآمدی بر مهارت‌های کارگردانی، مصاحبه با ورنر هرتزوگ: دستورالعملی برای گمگشتگان و زمان آشوب اشاره کرد. از فیلم‌های او نیز می‌توان به حواست باشه هسکل، این واقعیه!: تولید فیلم رسانه‌ها احساس ندارند، هنر ویران‌گر: آموس ووگل و سینما اشاره کرد.
معرفیر رمان «قلمرو برزخ» اثر نونا فرناندز
نگاهی به کتاب «هنجارها در زندگی واقعی»
مروری بر کتاب سر کلاس با کیارستمی نوشته‌ی پال کرونین
نگاهی به رمان «شهر و دیوارهای نامطمئنش»
نگاهی به کتاب «وقتی بدن نه می‌گوید»
