روایتی تکان‌دهنده از یک مرگ

ایران کتاب: کتاب «سیزده دلیل برای این که» اثر نویسندهٔ آمریکایی، «جی اشر»، رمانی اسرارآمیز و تشویش‌آور، و در عین حال پراحساس و تأثیرگذار است. داستان این اثر به دختری باهوش و محبوب در مدرسه به نام «هانا بِیکِر» می پردازد—دختری که در ابتدا به نظر می‌رسید زندگی عادی و مرسومی داشت اما پس از مدتی دست به خودکشی زد.

«هانا» دیگر نمی‌توانست با دنیای سرد و بی‌رحمی کنار آید که در آن زندگی می‌کرد، و تصمیم گرفت مسیر خود را از آدم‌های پیرامونش که مدام او را ناامید می‌کردند، جدا کند. یکی دیگر از شخصیت‌های اصلی در این رمان، پسری دبیرستانی به نام «کلِی جنسن»، یکی از سیزده دلیلی است که «هانا» جان خود را گرفت.

«کلِی جنسن»، اندکی پس از مرگ «هانا»، یک روز به خانه بازمی گردد و با بسته‌ای پر از نوار کاست‌هایی مواجه می‌شود که «هانا» پیش از مرگ خود ضبط کرده است. تمامی این نوارها، هم دلیل مرگ «هانا» را آشکار می‌کنند و هم نشان می‌دهند که چه افرادی باعث رقم خوردن این اتفاق شدند. هر کسی که به نظر «هانا» یکی از دلایل خودکشی او بوده، این نوار کاست‌ها را دریافت کرده است.

قیچی را دور بسته می‌گردانم و بعد از باز شدن در، آن را برمی دارم. داخل آن، بسته‌ای کوچک قرار دارد که دور آن محافظ پلاستیکی حباب‌دار پیچیده شده است. آن را باز می‌کنم و هفت عدد نوار کاست داخل آن می‌بینم. روی هر کدام از نوارها، در گوشهٔ سمت راست‌شان، شماره‌ای آبی‌رنگ که احتمالاً با لاک ناخن نوشته شده، به چشم می‌خورد. هر طرف نوار، شمارهٔ خاصی دارد. نوار اول شمارهٔ یک و دو، نوار دوم شمارهٔ سه و چهار، نوار بعدی پنج و شش و همین‌طور ادامه پیدا می‌کند. روی یک طرف نوارِ آخر فقط شمارهٔ سیزده درج شده؛ ولی طرف دیگر آن شماره‌ای ندارد.—از کتاب «سیزده دلیل برای این که» اثر «جی اشر»

«جی اشر» در مورد چگونگی ایدهٔ خلق داستان بیان می‌کند: «تمام دلایلی که «هانا» توصیف می‌کند، حداقل به شکل کلی، بر اساس شرایطی به وجود آمد که یا خودم تجربه کرده بودم یا از دیگران—اغلب از همسرم یا دوستان نزدیک—دربارهٔ آن‌ها شنیده بودم. با این که «هانا» به طور مشخص بر اساس یک فرد واقعی به وجود نیامده، شخصیت او همیشه برای من کاملاً واقعی و باورپذیر جلوه می‌کرد. به همین خاطر، مسئلهٔ اصلی فقط تفسیر و روایت آن وضعیت‌ها از طریق افکار و احساسات او بود. اما سال‌ها قبل از این که ایدهٔ داستان در ذهنم شکل بگیرد، یکی از خویشاوندان نزدیک من وقتی در دبیرستان تحصیل می‌کرد، دست به خودکشی زد؛ و وقتی ایدهٔ داستان بالاخره به ذهنم رسید، برایم واضح بود که چرا می‌خواستم شخصیت اصلی، دختری دبیرستانی باشد.»

رمان «سیزده دلیل برای این که» که در سال ۲۰۰۷ به چاپ رسید و خیلی سریع در فهرست «پرفروش ترین کتاب های نیویورک تایمز» قرار گرفت، به این دلیل داستانی جذاب و خواندنی است که از نثری دقیق و فکرشده بهره می‌برد و به شکل پیوسته مخاطبین را برای دانستن هویتِ نفر بعدی در لیست «هانا»، هیجان‌زده نگه می‌دارد. دلیل دیگر برای اهمیت کتاب این است که «جی اشر» در طول روایت، به بسیاری از مسائل و مشکلاتی می‌پردازد که نوجوانان به شکل روزمره با آن درگیر هستند، و همچنین تلاش می‌کند روش‌هایی را برای غلبه بر این مشکلات و مسائل به مخاطبین بیاموزد.

این نوارها نباید اینجا باشند. نباید پیش من باشند. حتماً اشتباهی شده است. یا شاید هم یک شوخی مسخره است. سطل آشغال را روی زمین به سمت خودم می‌کشم. کاغذی را که دور بسته پیچیده شده بود با این که یک بار دیده‌ام، اما دوباره به آن نگاه می‌کنم. باید روی جایی از این بسته، آدرس فرستنده نوشته شده باشد. شاید من ندیده‌ام. نوارهای دلایل خودکشی «هانا بیکر» دست به دست می‌چرخند. شخصی آن‌ها را کپی کرده و برای این که شوخی کند، برای من فرستاده است. فردا در مدرسه وقتی کسی مرا ببیند، به من می‌خندد یا شاید هم پوزخندی بزند و برود. آن وقت می‌فهمم کار چه کسی بوده است. و بعد از آن؟ بعد از آن باید چه کار کنم؟—از کتاب «سیزده دلیل برای این که» اثر «جی اشر»

«جی اشر» دربارهٔ ساختار رمان خود توضیح می‌دهد: «همیشه برنامه‌ام این بود که داستان به آینده و گذشته جهش‌هایی داشته باشد، و آن را همانگونه‌ای نوشتم که اکنون در کتاب دیده می‌شود، اما متمایز نگه داشتنِ لحن و صدای شخصیت‌ها برایم بیش از اندازه سخت بود. به همین خاطر از اول شروع کردم، و روایت مربوط به «هانا» را از ابتدا تا انتها نوشتم. این کار حدود هجده ماه طول کشید، و بعد برگشتم و شخصیت «کلِی» را به روایت اضافه کردم. چون بسیاری از ویژگی‌های مربوط به داستان «هانا» را فراموش کرده بودم، اگر واکنش شدیدی نسبت به حرف‌هایش در من ایجاد می‌شد، همان واکنش را در قالب شخصیت «کلِی» به داستان اضافه می‌کردم تا این شخصیت همیشه چشم و گوش مخاطبین باشد.»

«کلِی» در ابتدا کاملاً گیج و سردرگم به تصویر کشیده می‌شود اما به تدریج به درکی بهتر از نوع نگرش «هانا» نسبت به زندگی دست می‌یابد. او همچنین در بخش‌هایی از روایت، ناراحتی و استیصال را تجربه می‌کند چون متوجه می‌شود از نشانه‌های خودکشی در رفتار «هانا» ناآگاه بوده است.

«جی اشر» در مورد بی‌پردگیِ منحصربه‌فردِ داستان خود بیان می‌کند: «این شیوهٔ رک و صادقانه، اولین تصمیم بزرگی بود که هنگام نوشتن کتاب باید می‌گرفتم، و البته نویسندگانِ سریالِ اقتباسی نیز همین نظر را داشتند. این رویدادها در دنیای واقعی رقم می‌خورد و به منظور ادای احترام به انسان‌هایی که چنین رویدادهایی را تجربه کرده‌اند، به نظرم آمد که کنار گذاشتن بخشی از واقعیت‌ها، کار نادرستی است. خواندن یا دیدن چنین داستانی باید سخت و ناراحت‌کننده باشد. ما همین حالا هم خیلی خوب می‌توانیم از موضوعات ناراحت‌کننده دوری کنیم، و این رویه باید تغییر کند. با این حال در زمان نوشتن کتاب، نگران این موضوع بودم که کسی آن را نخواند چون بیش از حد افسرده‌کننده است. به خاطر این که راهی برای دور زدنِ اهمیت این موضوعات وجود نداشت (و من هم قصد نداشتم این کار را بکنم)، داستان را در قالب یک رمان پرتعلیق نوشتم تا مخاطبین ترغیب شوند که تا انتهای آن به پیش بروند.»

هنوز هم لحظه‌ای را که «جاستین» در مدرسه با دوستانش آرام پچ‌پچ می‌کرد، یادم می‌آید. یادم می‌آید همین که «هانا» از کنارشان رد می‌شد، همه ساکت می‌شدند. نگاهشان را از او می‌دزدیدند و وقتی رد می‌شد، شروع به خندیدن می‌کردند. ولی من چرا این‌ها را به یاد دارم؟ چون بعد از مهمانی «کَت»، بارها دلم می‌خواست با «هانا» حرف بزنم؛ ولی خجالت می‌کشیدم. خیلی می‌ترسیدم. آن روز که «جاستین» و دوستانش را دیدم، حس کردم چیزهایی که از او می دانم خیلی کمتر از چیزهایی است که وجود دارد. ولی بعد از آن، داستان او و «جاستین» را در پارک شنیدم. او در این مدرسه تازه‌وارد بود و خیلی زود، شایعاتی که در موردش می‌گفتند، روی تمام چیزهایی که از او می‌دانستم سایه انداخت.—از کتاب «سیزده دلیل برای این که» اثر «جی اشر»

کتاب «سیزده دلیل برای این که» اثر «جی اشر» که در سال ۲۰۱۷ به سریالی اقتباسی نیز تبدیل شد، داستانی است که در یاد مخاطبین باقی می‌ماند. این اثر ما را تشویق و حتی وادار می‌کند که در مورد زندگی و همین‌طور نوع نگرش و رفتارهای سایر انسان‌ها بیشتر فکر کنیم. داستان تاریک رمان «سیزده دلیل برای این که» به ما گوشزد می‌کند که رفتارها و اعمال ما ممکن است تأثیراتی عمیق و ماندگار بر زندگی افراد دیگر داشته باشد.