یک پزشک: کتاب پختستان Flatland: A Romance of Many Dimensions نوشته‌ی ادوین ابوت ابوت (Edwin A. Abbott) اثری علمی-تخیلی است که در سال ۱۸۸۴ منتشر شد. این کتاب ترکیبی از هندسه، فلسفه و نقد اجتماعی است که در یک قالب خیالی روایت می‌شود. داستان در یک دنیای دو بعدی به نام Flatland می‌گذرد که ساکنان آن از اشکال هندسی هستند. از این دنیای هندسی برای ارائه مفاهیم علمی و فلسفی و همچنین نقدهای اجتماعی و طبقاتی استفاده شده است.
ادوین ابوت ابوت (۱۸۳۸-۱۹۲۶) نویسنده، دانشمند و معلم انگلیسی بود که بیشتر به خاطر کتاب پختستان Flatland شناخته می‌شود. او در زمینه‌های مختلفی از جمله ادبیات کلاسیک، الهیات، و آموزش فعال بود. ابوت به عنوان یک معلم و محقق تلاش می‌کرد تا مفاهیم پیچیده علمی را به شکلی ساده برای مخاطبان توضیح دهد. Flatland یکی از مشهورترین آثار اوست که به ترکیب مفاهیم ریاضیاتی و فلسفی با نقد اجتماعی پرداخته است.
Flatland: A Romance of Many Dimensions داستانی خیالی و فلسفی است که در یک جهان دو بعدی اتفاق می‌افتد. این جهان توسط اشکال هندسی اداره می‌شود که هرکدام نمایندهٔ طبقات اجتماعی مختلف هستند. شخصیت اصلی داستان یک مربع است که در جامعه‌ای زندگی می‌کند که قوانین و هنجارهای اجتماعی آن بر اساس تعداد ضلع‌ها و زوایای اشکال هندسی تنظیم شده است. مربع در این داستان به عنوان یک شخصیت معمولی و به‌ظاهر متوسط زندگی می‌کند، اما روایت او به‌تدریج به پرسشی عمیق‌تر درباره واقعیت و آگاهی انسان‌ها تبدیل می‌شود.
داستان در جهانی خیالی به نام Flatland می‌گذرد که تنها دو بعد دارد؛ یعنی طول و عرض، بدون هیچ ارتفاعی. ساکنان این دنیا اشکال هندسی هستند که در سطحی کاملاً صاف و دو بعدی زندگی می‌کنند. تمام مفاهیم فیزیکی، فرهنگی و اجتماعی این دنیا در همین دو بعد محدود می‌شود. اشکال مختلف هندسی نشان‌دهنده طبقات اجتماعی متفاوت هستند:
این سیستم طبقاتی بر اساس تعداد اضلاع شکل‌های هندسی بنا شده است، به این معنی که هرچه تعداد اضلاع بیشتر باشد، مقام اجتماعی آن فرد بالاتر است. همچنین، فرزندان مردان هندسی با تعداد ضلع‌های بیشتر نسبت به پدران خود ارتقا می‌یابند.
یکی از جنبه‌های مهم و طعنه‌آمیز داستان، جایگاه زنان در جامعه دو بعدی است. زنان در Flatland فقط به شکل خطوط مستقیم نمایش داده می‌شوند، که از نظر هندسی و در مفهوم اجتماعی پایین‌ترین مقام را دارند. از آنجا که آن‌ها تنها یک خط هستند، تصور می‌شود که آن‌ها خطرناک‌ترین موجودات باشند، زیرا وقتی از پهلو دیده می‌شوند، به سادگی دیده نمی‌شوند و می‌توانند کشنده باشند. به همین دلیل، زنان در جامعه با محدودیت‌های شدید مواجه هستند و باید با دقت حرکت کنند تا از بروز خطرات جلوگیری کنند.
این بخش از کتاب نقدی تند بر جایگاه زنان در جوامع آن زمان و نگاه تبعیض‌آمیز به جنسیت دارد. نویسنده با استفاده از استعاره‌های هندسی، شرایط اجتماعی زنان را به شکلی طنزآمیز و تامل‌برانگیز مورد انتقاد قرار می‌دهد.
شخصیت اصلی کتاب، مربع، از طبقه متوسط جامعه است و در ابتدا نسبت به قوانین و هنجارهای اجتماعی Flatland هیچ اعتراضی ندارد. او مثل بسیاری از دیگر افراد، این سیستم اجتماعی ناعادلانه را به عنوان بخشی طبیعی از زندگی پذیرفته است. در این جهان، آموزش ریاضی و هندسه بسیار مهم است، زیرا درک هندسه اساس نظام اجتماعی است. مربع زندگی آرامی دارد تا اینکه ناگهان با حقایق جدیدی آشنا می‌شود که زندگی او را به چالش می‌کشد.
نقطهٔ تحول داستان زمانی رخ می‌دهد که مربع با یک موجود سه‌بعدی که به شکل یک کره است، ملاقات می‌کند. این کره از دنیای سه‌بعدی (Spaceland) آمده و به مربع نشان می‌دهد که دنیای او (Flatland) تنها یکی از بی‌نهایت ابعاد ممکن است. ابتدا مربع نمی‌تواند این مفهوم را بپذیرد، زیرا او همیشه جهان را در دو بعد دیده است و باور به وجود بُعد سوم برای او سخت است. کره او را به دنیای سه بعدی می‌برد و به او نشان می‌دهد که چگونه در دنیای سه‌بعدی، اشیاء دارای ارتفاع، طول و عرض هستند.
این بخش از داستان نشان‌دهنده بسط دیدگاه محدود شخصیت اصلی به دنیایی بزرگ‌تر و پیچیده‌تر است. مربع پس از تجربه این سفر به دنیای سه‌بعدی، به درک جدیدی از واقعیت دست پیدا می‌کند و می‌فهمد که جهان او تنها بخشی از یک واقعیت بزرگ‌تر است.
پس از بازگشت به Flatland، مربع تلاش می‌کند تا هم‌نوعان خود را متقاعد کند که دنیاهای بیشتری وجود دارد و جهان آن‌ها محدود نیست. اما جامعهٔ Flatland به هیچ وجه آمادهٔ پذیرش این حقیقت نیست. دایره‌ها (اشراف حاکم) هر گونه تفکر دربارهٔ ابعاد بالاتر را سرکوب می‌کنند و کسانی که به چنین افکار “انقلابی” می‌اندیشند، به عنوان دیوانه یا تهدید دستگیر می‌شوند.
در نهایت، مربع نیز به دلیل تلاش‌هایش برای آگاه‌سازی دیگران دستگیر می‌شود و او را به زندان می‌اندازند. او متوجه می‌شود که جامعه Flatland به شدت در برابر هر گونه تغییر یا توسعهٔ فکری مقاومت می‌کند و ترجیح می‌دهد در چارچوب‌های محدود خود باقی بماند.
داستان کتاب پختستان Flatland نه تنها دربارهٔ یک دنیای هندسی دو بعدی است، بلکه نقدی عمیق و فلسفی بر ساختارهای اجتماعی و ذهنی انسان‌ها ارائه می‌دهد. ابوت از این استعاره هندسی برای نقد نظام‌های طبقاتی، جنسیت‌گرایی، و دیدگاه‌های محدود انسانی استفاده می‌کند. مربع نمایندهٔ فردی است که از محدودیت‌های جامعه خود فراتر رفته و به واقعیت‌های جدید دست یافته است، اما جامعه او را به دلیل نپذیرفتن تغییرات سرکوب می‌کند.
این داستان به شکلی ظریف به مفهوم آگاهی و پذیرش واقعیت‌های فراتر از دیدگاه‌های محدود انسانی می‌پردازد و این سؤال را مطرح می‌کند که آیا ما نیز همچون ساکنان Flatland در چهارچوب‌های خودساختهٔ فکری زندانی هستیم یا خیر؟
کتاب پختستان Flatland به ظاهر یک داستان علمی-تخیلی درباره یک دنیای دو بعدی است، اما در اصل نقدی بر ساختارهای اجتماعی و محدودیت‌های فکری انسان است. ابوت از استعاره‌های هندسی برای بیان مسائلی مانند سیستم طبقاتی، جنسیت، و نابرابری اجتماعی استفاده می‌کند. در این کتاب، دایره‌ها به عنوان نماد اشراف و مثلث‌ها به عنوان نماد طبقات پایین جامعه به کار گرفته شده‌اند. همچنین، کتاب به بررسی محدودیت‌های فکری و دیدگاه‌های محدود انسان‌ها نسبت به دنیای اطراف خود می‌پردازد.
ابوت از این دنیا برای انتقال مفاهیم پیچیده ریاضیاتی نیز استفاده می‌کند. ملاقات مربع با کره و آشنایی با دنیای سه‌بعدی، استعاره‌ای برای آگاهی انسان‌ها از ابعاد بالاتر و واقعیت‌هایی فراتر از جهان فیزیکی است. این کتاب در بحث‌هایی مانند هندسه غیر اقلیدسی و ابعاد بالاتر از اهمیت خاصی برخوردار است.
۱. نقد اجتماعی و طبقاتی: Flatland به عنوان یک نقد اجتماعی بر جامعه و ساختارهای طبقاتی زمان خود، بازتابی از انگلستان قرن نوزدهم است. این کتاب به شیوه‌ای طعنه‌آمیز به بررسی تفاوت‌های طبقاتی، تبعیض‌های اجتماعی و قدرت‌های حاکم می‌پردازد و می‌تواند برای کسانی که به تحلیل‌های اجتماعی علاقه‌مندند، جذاب باشد.
۲. مفاهیم علمی و ریاضیاتی: ابوت در این کتاب از مفاهیم ریاضی مانند ابعاد بالاتر و هندسه برای بیان داستانی فلسفی استفاده می‌کند. این کتاب می‌تواند به درک بهتر مفاهیمی مانند فضاهای چندبعدی و تفکر هندسی کمک کند و برای افرادی که به ریاضیات و فیزیک نظری علاقه‌مندند، بسیار جالب باشد.
۳. رویکرد فلسفی: Flatland به مفاهیم فلسفی مانند واقعیت، آگاهی و ادراک انسان پرداخته و این سؤال را مطرح می‌کند که آیا ما نیز همچون مربع‌ها در دنیای خود محدود شده‌ایم و از ابعاد بالاتر بی‌خبر هستیم؟ این کتاب فرصتی است برای تفکر درباره واقعیت‌های فراتر از دنیای فیزیکی ما.
۴. سبک نوشتاری خلاقانه: ابوت با استفاده از استعاره‌های هندسی و علمی، داستانی تخیلی و پیچیده را به شیوه‌ای ساده و قابل فهم روایت کرده است. سبک نوشتاری او به خواننده این امکان را می‌دهد که به طور همزمان از یک داستان جذاب لذت ببرد و درباره مفاهیم عمیق فلسفی و علمی تأمل کند.
۵. الهام‌بخش برای تفکر نوآورانه: Flatland با دعوت خواننده به تفکر درباره دنیای اطراف از زاویه‌ای جدید و ناآشنا، الهام‌بخش برای افرادی است که به دنبال نوآوری و تفکر خارج از چارچوب‌های معمول هستند. این کتاب به مخاطب یادآور می‌شود که همیشه چیزهایی فراتر از آنچه می‌بینیم وجود دارد.
۶. پیش‌بینی علم مدرن: مفاهیم مطرح‌شده در Flatland درباره ابعاد بالاتر و هندسه فضایی به نوعی پیش‌بینی‌کننده برخی از نظریه‌های مدرن فیزیک نظری مانند نظریه ریسمان و ابعاد اضافی هستند. این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ علم و تفکر علمی نوین می‌تواند منبع الهام و تأمل باشد.
۷. یک کلاسیک ادبیات علمی-تخیلی: Flatland یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات علمی-تخیلی است که تأثیر زیادی بر نویسندگان و اندیشمندان پس از خود داشته است. خواندن این کتاب می‌تواند به درک بهتر از ژانر علمی-تخیلی و نقش آن در ترویج مفاهیم علمی و فلسفی کمک کند.
Flatland به عنوان یک اثر کلاسیک در هم‌آمیزی علم، فلسفه و نقد اجتماعی، یکی از برجسته‌ترین کتاب‌هایی است که نه تنها در دنیای ادبیات بلکه در دنیای علم و ریاضیات نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. این کتاب با ترکیب داستانی جذاب و مفاهیمی عمیق، خواننده را به تفکر درباره واقعیت‌های فراتر از دنیای فیزیکی دعوت می‌کند و تجربه‌ای بی‌نظیر از خلاقیت و تفکر فلسفی را ارائه می‌دهد.
نگاهی به کتاب «نقطه‌های آغاز در ادبیات روشن‌فکری ایران»
معرفی کتاب «درباره‌ی رنج بشر»
کتابی درباره دوستی و عشق در دوران مدرن.
نگاهی به کتاب «شاهنشاهی‌های جهان روا»
معرفی کتاب «اخلاق و دین»
