اساطیر خیال‌انگیز

شرق: فرهنگ و تاریخ هند قدمتی طولانی دارد و سرشار از اسطوره‌ها، افسانه‌ها و آیین‌های مختلف است. عباس مخبر در درسگفتارهای «اساطیر» هند به سراغ افسانه‌ها و اسطوره‌های هند رفته و در چند فصل مختلف به اساطیر هندی پرداخته است.

کتاب «اساطیر هند» شامل ۱۰ فصل است و از تمدن دوره سند آغاز می‌شود. این کتاب را می‌توان اثری مقدماتی برای آشنایی با وجوه گوناگون و مهم اساطیر هند به شمار آورد. هند سرزمین شگفتی‌هاست همراه با اقوام گوناگون و دین‌های بی‌شمار و زبان‌های متعدد. کتاب تأکید دارد که دنیای اساطیر هند، از یک سو دنیایی رازآلود و آکنده از خواب و خیال است و از سوی دیگر دنیایی است با درون‌کاوی عمیق و نگرش فلسفی پیچیده به جهان: «در اساطیر هند جهان خلق می‌شود، برای مدتی برقرار می‌ماند و سپس ویران می‌شود تا بار دیگر پس از وقفه‌ای کوتاه آغاز شود. الهه‌های هندی بازیگوش‌اند و هدفشان از آفرینش صرفا سرگرمی، تفریح، لذت‌بردن، بازی و گریز از تنهایی است». مخبر در کتاب «اساطیر هند» به تحلیل این جهان و اسطوره‌هایش پرداخته و تصویری کلی و چندوجهی از اسطوره‌های هند و زمینه‌های پیدایش آنها به دست داده است. او همچنین کتاب‌های مهم هند باستان را معرفی و تلاش کرده به سمت نگاهی تحلیلی پیش برود.

عباس مخبر جهان اسطوره‌های هندی را جهانی با خصلت بازیگوشانه می‌نامد: «الهه‌های هند، بازیگوش‌اند و هدفشان از آفرینش صرفا سرگرمی، تفریح، لذت‌بردن، بازی و گریز از تنهایی است. آنها با دو رانه ترس و میل به حرکت درمی‌آیند تا در جان تمامی موجودات منتشر شوند و به‌این‌ترتیب همه انسان‌ها و موجودات دیگر با ماهیتی متافیزیکی آفریده می‌شوند و سرانجام نیز همچون قطره‌ای در اقیانوس، با آن اصل غیرقابل تعریف و توصیف یگانه خواهند شد. نه‌تنها الهه‌ها که کل موجودات، قطره‌هایی از این اقیانوس بی‌کران و بلکه کل این اقیانوس‌اند. 

هندوها برخلاف عموزادگان زردشتی خود به تغییر و اصلاح جهان کاری ندارند. خیر و شر وجود دارند، اما جهان عرصه نبرد آشتی‌ناپذیر این دو نیست. خیر و شر در هم تنیده‌اند و از هم زاده می‌شوند». مخبر در آغاز کتاب اطلاعاتی درباره سرزمین هند و تاریخ و فرهنگ آن ارائه کرده و سپس به سراغ اسطوره‌های هند رفته و آنها را در بستری که خلق شده‌اند، بررسی کرده است. عناوین ۱۰ فصل این کتاب عبارت‌اند از: «سرزمین و فرهنگ هند»، «دوران ودایی»، «کتاب‌های مقدس ودانتایی»، «خدایان بزرگ ودانتایی»، «هندویسم»، «دوران حماسی هند»، «بودیسم»، «جینیسم»، «اسطوره‌های آفرینش در هند» و «الهه‌ها در اساطیر هند». کتاب همچنین بخشی با عنوان «پایان سخن» هم دارد که در آن چند نکته کلی و مهم درباره جهان اساطیر هند آمده است. مخبر در بخش پایانی کتاب می‌گوید که نگاه هندی به هستی، انسان، کیهان و طبیعت متنوع و متفاوت است؛ نگاهی که هم‌زمان هم اغوایت می‌کند و هم خشمگین. در چنین جهانی است که یک هندو می‌تواند دو اندیشه متضاد را در آنِ واحد داشته باشد بی‌آنکه مغزش منفجر شود.