نگاهی تازه به مولوی

شرق: «مولوی، چنان که هست» اثری تازه منتشرشده از محمد بقایی (ماکان)، پژوهشگر، نویسنده و مترجم، است که به تازگی توسط انتشارات تهران به چاپ است. نویسنده در این کتاب تلاش کرده از منظری تازه به آثار و افکار مولوی بپردازد و همچنین افکار او را در نسبت با دیگر چهره‌های مطرح ایران و جهان بسنجد. در توضیحات خود کتاب به وجه تمایز این کتاب با آثار متعددی که تاکنون درباره مولوی منتشر شده‌اند اشاره شده است. طبق این توضیحات، آنچه در «مولوی، چنان که هست» گرد آمده مطالبی است که حتی برای خواننده آشنا به افکار مولوی نیز تازگی خواهد داشت. وجه تمایز این اثر با سایر آثار، تأکیدی است که نویسنده در بررسی تطبیقی اندیشه‌های مولوی با اندیشمندان بزرگ ایران و جهان در زمینه‌های مختلف فرهنگی داشته و سعی کرده دیدگاه‌های محوری و بنیادین او را بر اساس رویکردهای نوین تحلیل و بررسی کند. بر این اساس می‌توان گفت این کتاب برای همه کسانی که مولانا را می‌شناسند یا قصد شناخت او را از منظری تازه دارند، اثری درخور توجه خواهد بود و برای هر دو گروه کتابی خواندنی است. در بخشی از کتاب که درباره «مولوی و معنای زندگی» است می‌خوانیم: «برای پاسخ به این پرسش که معنای زندگی چیست، ابتدا باید تکلیف انسان را معلوم کرد. آدمیزادگان از منظر انسانیت مراتبی دارند که از کمترین سطح تا عالی‌ترین مرتبه قابل تقسیم‌بندی می‌باشند. همان‌طورکه میان ظلمت و نور، بی‌نهایت رنگ خاکستری وجود دارد، شاخصه‌های معنابخش زندگی نیز برای هر طیفی از آدمیان متفاوت است و نمی‌توان الگویی خاص برای همه آنان در نظر گرفت، بنابراین شرح موضوع این پرسش موکول به کشف حقیقت محصول آن است. برای آن‌که پیراهنی برای کسی تهیه کنید باید اندازه فیزیکی او را بدانید، همین مثال قابل تطبیق با ذهنیت انسان‌ها است. ولی اگر بخواهیم آدمیان را بدون توجه به ویژگی‌های فرهنگی و محیطی به‌طور کلی مورد تأمل قرار دهیم، به نظر می‌رسد زندگی هر انسانی با سه اصل دارای معنا می‌شود، این سه اصل در تمام ادیان و نحله‌های فکری پذیرفته شده و هیچ انسانی نیست که دارای عقل سلیم باشد و نخواهد که زندگی خود را بر اساس آنها قرار دهد. اصول موردنظر عبارت‌اند از اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک که در آثار مولوی به‌عنوان شاخصه‌های معنابخش زندگی بسیار مورد تأکید قرار می‌گیرد. علاوه بر این، امید و شادی نیز از جمله عواملی هستند که مولوی آنها را لازمه زندگی سازنده می‌داند. شادی مفهومی است که از دیرباز در فرهنگ ایران جایگاه ویژه‌ای داشته و به آن بسیار اهمیت داده می‌شد تا آنجا که در برخی از سنگ‌نبشته‌های هخامنشی به‌عنوان یکی از آفریدگان والای پروردگار مطرح شده است. همین اندیشه بعدها به صورت‌های مختلف در آیین‌های ایرانی و جشن‌های ماهانه جلوه‌گر شد». در بخش‌های دیگری از این کتاب به ارزش‌های انسانی، جهان هستی و عرفان و من آدمی توجه شده است. محمد بقایی (ماکان) پیش از این نیز آثار دیگری درباره مولوی تألیف یا ترجمه کرده بود که از میان آنها می‌توان به «مولوی و نیچه» و «معنای زندگی از نگاه مولانا» اشاره کرد.