تولد یک کابوس

مریم طباطبائی‌ها

آرمان ملی: ششم آگوست سال ۱۹۴۵، به دستور هری ترومن، رئیس جمهور وقت آمریکا و در زمان جنگ جهانی دوم، اولین بمب اتمی به دستور او، در ساعت هشت و پانزده دقیقه روز دوشنبه، توسط یک هواپیمای بمب افکن بوئینگ بی-۲۹ روی شهر هیروشیما انداخته شد. به فاصله ۳ روز ، بمب دیگری بر فراز ناگازاکی انداخته شد و فاجعه بعدی را رقم زد. و دقیقا ۱۰ روز بعد از این فجایع و مصیبت‌های دیگر ، جنگ جهانی دوم پایان گرفت. جنگ بر چهره بسیاری از شهرها پنجه کشیده بود و خیلی از آنها را نابود کرده و صد البته که تمام این اتفاقات از دید ادبیات دور نمانده بودند.

کتاب «از هیروشیما با عشق» نوشته یوکو موری واکی که توسط نشر مان کتاب به چاپ رسیده است، نگاهی کاملا انسانی به فاجعه‌ای دارد که در آن همه چیز در کسری از ثانیه به خاکستر تبدیل می‌شود. در این کتاب آدم‌ها از شمار انسانی شان خارج شده و به آماری تبدیل شده‌اند که عدد آن نشان دهنده فاجعه‌ایاست که بر این مردم وارد شده است. نویسنده کتاب یعنی یوکو موری واکی در آن زمان ۱۲ سال داشت. دختربچه‌ای پر از شور که شاید زندگی‌ای عادی داشت و درست مثل بقیه دانش آموزان در ساعت مقرر به مدرسه می‌رفت و برمی‌گشت. اگرچه یوکو یکی از هفت هزار و پانصد دانش آموز کارگر در هیروشیما بود اما به هر حال زندگی برایش تعریف مشخصی داشت. کتاب در تمام قسمت‌ها، آن اضطراب و هیجان ناشی از جنگ را به همراه دارد حتی زمانی که صحبت از اتفاق دیگری به میان باشد.«….یوکو و خانواده اش در جزیره زیبا و کوهستانیِ میانجیما زندگی می‌کردند که یکی از زیباترین معابد ژاپن در آن قرار دارد. با هم در خانه کوچکی روزگار می‌گذراندند که با کاغذهای سنتی ژاپنی ساخته شده بود. پدر یوکو معلم موسیقی بود…».

قسمت اعظم کتاب به شکل خاطره نگاری نوشته شده است و به زعم من خیلی از خواننده ها مثل خود من علاقه ای کنجکاوانه به خواندن روز نگاری ها داشته باشند. خاطره نگاری های یوکو فضای جنگ زده ژاپن را در سال ۱۹۴۵ به زیبایی به تصویر می کشد و از مصیبت‌ها و دردهای خود و دیگران و از سوگی که برای وطن از دست رفته اش بر دلشان نشسته است می نویسد.

در خلال سطور خاطرات ساده یوکو می توان به حس وطن پرستی و درکی از همیاری و همکاری میان آدم ها پی برد. آدم هایی که در شرایط بحرانی برای هم ارزش قائل می شدند و فداکاری و ایثار همواره اولین آرمان و ایده شان بوده است. در این یادداشت های ساده، رابطه میان مردم و عوام با حکومت وقت ژاپن به خوبی هویداست. بچه ها به خوبی از استراتژی های جنگی آمریکا و بریتانیا مطلع بودند و خوب می دانستند که باید از آنها نفرت داشته باشند.«…. امروز در تلماچو آژیر خطر زدندو در بعد ساکانچو آژیر حمله هوایی. برای همین یک راست به مدرسه رفتیم و در آنجا پناه گرفتیم. چهار ساعت در پناهگاه بودیم و به همین خاطر کمی ترسیدیم. ولی هر اتفاقی هم که بیفتد من نباید ناامید شوم…».

پُل هَم، ویرستار کتاب از هیروشیما با عشق که آن را به انگلیسی برگردانده است، بسیار با فکر و تامل این کار را رقم زده است. تعریف و توضیح از حال و احوال سیاسی و فرهنگی آن زمان در پی نوشته‌های تکمیلی به خواننده کمک کرده است که ورای یادداشت‌های یک کودک دوازده ساله اوضاع را از زاویه دید یک محقق هم بررسی کند. کمتر کتابی در این حوزه خوانده ایم که باختر نشینان آن را تعریف کرده باشند و هر آنچه تا به حال خوانده ایم گزارشی هایی است مفصل و مبسوط از زبان متفقین و شرح حال عامه مردم در این حوزه. اما در کتاب از هیروشیما با عشق می توان این فاجعه را از منظر دیگری مورد بررسی قرار داد. اگرچه حالا بعد از گذشت سالها دیگر از آدم هایی که درگیر این اتفاق مهیب شده بودند تقریبا تعداد خیلی کمی باقی مانده است اما کشته شدن هزاران نفر در آنی و لحظه ای، عواقب ناشی از این بمباران خانمان سوز و بلایایی که بعد از اتمام بمباران تازه به وقوع پیوستند و کسی هم جلودارشان نبود همچنان ادامه دارد و در روزنوشت‌ها، وفایع نگاری و حتی در دلنوشته‌های بسیاری از نویسندگان خود را نشان می دهد. «… امروز و درست در همین لحظه نبرد شدیدی در اکیناوا در جریان است. من مطئنم که دختر مدرسه های آمریکایی و بریتانیایی دارند سخت کار می کنند و دارند همه کاری برای پیروزی در جنگ انجام می دهند. ما نباید از انها عقب بمانیم …».

آن چیزی که خواننده را در تمام صفحات این کتاب مجذوب خود می کند، امیدی است که در خط به خط خاطرات یوکو دیده می شود. امیدی که اگرچه با مرگ رقت بار او، دقیقا یک روز بعد از بمباران هیروشیما ناتمام ماند اما بر جان تمام مردم ژاپن رخنه کرد و به آنها این امید را داد که می شود از اول همه چیز را تعریف کرد و جنگ را با روشناییِ شور و امید به فرداها غافلگیر کرد. کتاب صدای معصومانه دختریست که جنگ همه چیز او را در عنفوان شکوفایی نابود کرد. بمب افکن هایی که در نگاه مظلومانه او مهیب ترین هیولاهای عصر حاضر بودند و نه او نه هیچ کس دیگری نتوانست این دیو مخوف را متوقف کند.