بررسی فلسفه‌ی ریکور از ابتدا تا انتها

ایرنا: هدف نویسنده در کتاب ریکور از مجموعه «راهنمایی برای سرگشتگان» چیزی بیش از شرحی مقدماتی است. آنچه در خوانش او از ریکور تازه است برجسته کردن ارتباط مفاهیم و تحلیل‌ها در سیر فکری این فیلسوف است، به نحوی که خواننده می‌تواند سرنخ رشته‌ای را از ابتدای کار فلسفی ریکور تا انتها و زمان مرگ او دنبال کند و خاستگاه اندیشه، دغدغه‌های اصلی، فراز و فرودها و تاکیدهای او را بازشناسد. این کتاب به تمام سیر فکری ریکور از آغاز تا پایان می‌پردازد.

کتاب پیش‌ رو ۶ فصل دارد که به‌ترتیب «خواندن ریکور»، «اختیار و طبیعت»، «چرخش ریکور به‌سوی هرمنوتیک»، «آکندگی زبان و گفتار مجازی»، «خودبودگی و هویت شخصی» و «یاد، بازشناخت، حکمت عملی» هستند.

این‌کتاب با عنوان Ricoeur: A Guide for the Perplexed یکی از مجلدات مجموعه «راهنمایی برای سرگشتگان» است که سال ۲۰۰۷ توسط انتشارات کانتینیوم منتشر شدند. هرکدام از عناوین این‌مجموعه به فیلسوف یا مکتبی فلسفی اختصاص داشتند و برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه نوشته شده بودند که قصد فکر در نظریه‌ها، فلاسفه و مکاتب فکری داشتند.

قسمتی از متن کتاب

ریکور با طرح مسئله از رهگذر خوانش‌هایی از ارسطو و آگوستین دعوی خود را دربارۀ روایت پیش می‌کشد. این خوانش‌ها نشان می‌دهند از نظر تاریخی دو راه بنیادین درک و دریافت زمان وجود داشته است، یکی راه سوبژکتیو (آگوستین) و دیگری را ابژکتیو(ارسطو). با وجود اینکه می‌توان اشاراتی از این دو نظریه را در دیگری یافت، اما هیچ یک از این دو متفکر نمی‌توانند عملاً به دو ایدۀ زمان را به هم پیوند دهند. معلوم می‌شود که این وظیفۀ زمان تاریخی است که از طریق یک زمان انسان بین این دو ایدۀ زمان پیوند برقرار کند، زمانی تاریخی از زمان اگزیستانس ما و زمان تجربۀ ما ست و نیز درمانی است که هر دوی این زمان‌ها را در بر می‌گیرد و از آن‌ها سرریز می‌شود. اما ریکور برای به کرسی نشاندن دعوی خود ابتدا باید با دقت بیشتری ماهیت روایت را در انتزاعی‌ترین معنا مورد مداقه قرار دهد، زیرا به نظر او راهی که این زمان تاریخی را از طریق آن بیان می‌کنیم اساساً از روایت می‌گذرد اگر آن را بر حسب هر دو صورت آغازینش در نظر بگیریم: تاریخ و داستان.

آنچه روایت به منزلۀ صورتی از گفتار متمایز می‌سازد این است که روایت همواره واجد نوعی طرح است. این طرح کاری انجام می‌دهد؛ طرح اپیزودها و مجموع قصه را در یک کل با معنا در هم می‌آمیزد این کار از طریق توانمندی طرح انجام می‌شود، توانمندی‌ای که آنچه را به واسطۀ شبکه‌ای مفهومی، که ما را قادر می‌سازد تا از پیش دربارۀ کنش انسانی به نحوی با معنا سخن بگوییم، پیشاپیش در زبان و مقدم بر روایت پیکربندی شده است، درون روایت باز پیکربندی می‌کند. این شبکۀ مفهومی شبکه‌ای بسیار ناهمگون است و مفاهیمی چون دلیل، علت، انگیزه، فعل و انفعال،کار، فاعل، مفعول، هدف و غیره را در بر می‌گیرد. این مفاهیم می‌توانند درون جملات کنشی‌ای تلفیق شوند که پایانشان باز است. مثلاً، می‌توانیم بگوییم:«بروتوس در نیمۀ ماه مارس در میدان شهر دشنه‌ای را در تن سزار فروکرد تا …» بدین سان این مفاهیم مجموعه‌ای از اصطلاحات (قتل، سوء قصد) را در اختیار ما می‌گذراند که از پیش بر کنش‌های مختلف یا مولفه‌های ممکن آن دلالت می‌کنند، جایی که چنین دلالت‌هایی همواره با فرهنگ و زبانی خاص گره خورده اند. (صفحه ۱۳۳ و ۱۳۴)

کتاب ریکور؛ راهنمایی برای سرگشتگان نوشته دیوید پلاور و ترجمه ندا غیاثی با ۲۵۶ صفحه، شمارگان ۱۱۰۰ نسخه و قیمت ۱۷۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۲توسط انتشارات ققنوس منتشر شد.