img
img
img
img
img

چرا یک خیابان به نام «سیدابوالقاسم انجوی شیرازی» پژوهشگر سترگ فرهنگ عامه نیست؟

سید محی‌الدین حسینی ارسنجانی

اول فارس: سی و یک سال از کوچ ابدی مردی که سالهای طولانی به پژوهش در زمینه فرهنگ مردم ایران پرداخت و به استاد در پژوهشگری فرهنگ عامه مردم ایران زمین مشهور است، می‌گذرد.

زنده یاد سید ابوالقاسم انجوی شیرازی نهم اردیبهشت سال ۱۳۰۰ در شیراز به دنیا آمد. تحصیلات عالی را در دانشکده حقوق دانشگاه تهران دنبال کرد و سپس به سوییس رفت، در رشته علوم سیاسی و اجتماعی در ژنو تحصیل کرد و به ایران بازگشت.

انجوی شیرازی در سال ۱۳۱۸ با صادق هدایت آشنا شد. این آشنایی سرآغاز پژوهش درفرهنگ مردم (فولکلور) بود. پس از شهریور ۱۳۲۰ و سقوط رضاشاه به فعالیتهای سیاسی و مطبوعاتی روی آورد. از سال ۱۳۲۲ فعالیت‌های مطبوعاتی خود را آغاز کرد.

در سال ۱۳۲۳، سردبیری روزنامه نبرد امروز را عهده‌دار شد که تا سال توقیف این روزنامه در آبان ۱۳۲۵ همچنان این مسؤولیت برعهده او بود. در سال ۱۳۲۴، مدتی به انتشار روزنامه افق پرداخت و در همین زمان، به جرم سخنرانیهای تند و ضد دولتی در مسجد شاه تهران، گرگان و مشهد، تحت تعقیب فرماندار نظامی تهران قرار گرفت.

او در آبان ماه سال ۱۳۲۵ پس از توقیف روزنامه نبرد امروز به سوییس رفت و از آنجا به قصد دیدار صادق هدایت، راهی پاریس شد. در سال ۱۳۲۶ به تهران بازگشت و مشغول تدریس در دبیرستان دارایی شد. در همین زمان، سردبیری روزنامه آتشبار را عهده‌دار شد.

در آن روزنامه، با درج مقاله‌های تند به انتقاد شدید از خانواده پهلوی ادامه داد. او که مدتی به جرم سخنرانیهای ضددولتی تحت تعقیب قرار گرفت، پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دستگیر و به مدت ۱۴ ماه به جزیره خارک تبعید شد. انجوی شیرازی تا سال ۱۳۳۴ در آن جزیره باقی ماند و خاطرات خود را از آن دوران در کتاب «تبعیدگاه خارک» نوشت.

برخی از آثار و تالیفات انجوی شیرازی

سید ابوالقاسم انجوی شیرازی نخستین کتابش با عنوان «سفینه غزل» که مجموعه‌ای است از غزل‌های گویندگان فارسی‌زبان، با مقدمه دکتر محسن هشترودی منتشر شد. دومین کتاب او «مکتب شمس» نام دارد که منتخبی است از غزلهای پرشور و حال مولانا جلال‌الدین محمد مولوی. انجوی شیرازی از آنجا که به فرهنگ ایران زمین دلبستگی بسیار داشت، کار صادق هدایت در مورد گردآوری و تدوین فرهنگ مردم، دنبال کرد؛ صادق هدایت در سال ۱۳۱۲ طرحی را برای گردآوری آداب و رسوم و فرهنگ مردم ایران ارائه نمود، انجوی که از دوستان و همدلان او بود، راه هدایت را با جدیت و علاقه و عشقی سرشار دنبال کرد. انجوی در در دوران حیاتش توانست یازده جلد کتاب ارزشمند را در زمینه فرهنگ مردم ایران شامل مثلها، قصه‌ها و آداب و رسوم با کمک انتشارات امیرکبیر انتشار دهد.

از جمله دستیاران وی در زمان گردآوری و تدوین این کتاب‌ها می‌توان از نصرالله یگانه، محمود ظریفیان، احمد وکیلیان، علی اکبر عبدالرشیدی، علی اکبر جباری (بیدل) و حسن پناهیان یاد کرد.

«بازی‌های نمایشی»، ۲ جلد کتاب «جشن‌ها و آداب و اعتقادات زمستان»، ۳ جلد «قصه‌های ایرانی»، سه جلد کتاب درباره «مردم و فردوسی»، «مردم و شاهنامه فردوسی»، «مردم و قهرمانان شاهنامه»، «گل به صنوبر چه کرد» و «عروسک سنگ صبور». از جمله تالیفات و آثار منتشر شده از زنده یاد استاد ابوالقاسم انجوی شیرازی پژوهشگر برتر فرهنگ عامه مردم ایران می‌باشد.

انجوی شیرازی و تاسیس مرکز فرهنگ مردم

وی در سال ۱۳۴۰ در برنامه خاص «فرهنگ مردم» و با نام مستعار «نجوا» در روزهای سه‌شنبه هر هفته در ساعت ۹ بعدازظهر در رادیو آغاز کرد و سال ۱۳۵۸ به مدت ۱۸ سال این برنامه را مرتباً اجرا می‌کرد و در آن به بحث و گفت‌وگو درباره فرهنگ مردم و سنتها و آداب و رسوم ایرانی می‌پرداخت. این برنامه آنچنان مورد توجه و علاقه مردم قرار گرفت که به عنوان یکی از بهترین برنامه‌های رادیویی آن زمان درآمد.

انجوی در این برنامه، مردم را برای گردآوری فرهنگ عامه به یاری خواند و به یاری بیش از پنج‌هزار تن از مردم روستاها و شهرهای دور و نزدیک و گروهی همکاران از متخصصان فرهنگ مردم که تربیت شدگان خود او بودند، توانستند بیش از ۱/۳۸۷/۰۰۰ فیش و ۹۳ پرونده مربوط به جلوه‌های فرهنگ مردم را فراهم آورند که گنجینه‌ای از آداب و رسوم مردم به شمار می‌آمد.

همچنین در سال ۱۳۵۱ مرکز فرهنگِ مردم را در سازمان رادیو و تلویزیون تأسیس کرد و گنجینه و موزه‌ای از فرهنگِ مردم با اشیاء اهدایی مردم شهرها و روستاهای کشور تشکیل داد. همچنین آرشیو نوار و صدای مرکز فرهنگِ مردم و کتابخانه تخصصی فرهنگِ مردم را در این مرکز برپا کرد. انجوی از سال ۱۳۵۸ هم در خانه خود به تحقیق و پژوهش درباره فرهنگ مردم و ادبیات پرداخت.

سیدابوالقاسم اِنجوی شیرازی بیست و پنجم شهریور ماه ۱۳۷۲ از دنیا رفت و در گورستان ابن بابویه به خاک سپرده شد. ابوالقاسم انجوی شیرازی پژوهنده‌ای سخت کوش و خستگی ناپذیر بود که تا آخر عمر دست از پژوهش برنداشت.

حوزه اصلی علاقه او فرهنگ مردم (فرهنگ عامه) بود و این کار را از طریق پژوهشهای مردم شناسی، روزنامه نگاری، برنامه‌های رادیویی، برگزاری مراسم شاهنامه خوانی و نقالی پیش می‌برد. از دوستان صادق هدایت بود و تصمیم گرفت به راه او پژوهش در فرهنگ عامه ادامه دهد. برنامه رادیویی او تا سال ۱۳۵۷ ادامه داشت. عشق انجوی به فرهنگ عامه او را به سوی شاهنامه پژوهی نیز کشاند.

انجوی شیرازی و حافظ پژوهی

حافظ پژوهی یکی از کارهای مهم او بود. پژوهش او در زمینه حافظ و شعر او صرفاً بصورت سنتی و متداول یعنی مقایسه نسخه‌ها نبود، بلکه با دیدی وسیع به اوضاع تاریخی، اجتماعی و فرهنگی زمان حافظ نگاه می‌کرد. وی علاوه بر این در زمینه حافظ شناسی و موضوعات دیگر هم مقالاتی دارد. مقالات انجوی در حوزه فرهنگ بسیار متنوع است. تصحیح دیوان حافظ از وی شهرت ویژه‌ای دارد. این دیوان، دارای چند فهرست، کشف‌الابیات و کشف اللغات است.

دیوان حافظ شیرازی با تصحیح انجوی شیرازی به زعم برخی حافظ شناسان کامل‌ترین دیوان است زیرا وی گونه‌ها و روایات مربوط به اشعار حافظ را گردآوری و ارائه کرده است. متاسفانه درباره فعالیتهای ارزنده و جاودانه مرحوم سید ابوالقاسم انجوی شیرازی کمتر تحقیق و پژوهش صورت گرفته، حال آنکه او عمر شریفش را در راه اعتلای فرهنگ مردم ایران مصروف کرد.

برگزاری کنگره و یادمانی در خورشان و شخصیت وی در تهران و شیراز و نام گذاری خیابان و یا مرکزی فرهنگی و پژوهشی به نام او در شیراز و انتشار کتاب یا یادنامه‌ای اختصاصی به پاس خدمات او به میهن خویش به دستگاه‌های فرهنگی و مسئولان اجرایی و دوستداران و علاقه مندان به وی پیشنهاد می‌گردد.

روح و روانش شاد و یاد و نامش در گستره زمین و زمان جاودانه و گرامی باد.

كلیدواژه‌های مطلب: برای این مطلب كلیدواژه‌ای تعریف نشده.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترين مطالب اين بخش
  چرا باید «شعر» را جایگزین «علم» کنیم؟

نقد هایدگر از علم و تکنولوژی یک نقد سطحی و مبتنی بر مسائل روزمره نیست بلکه از دل یک دیدگاه عمیق فلسفی برخاسته است؛ دیدگاهی که می‌خواهد چشم‌انداز متفاوتی از «هستی» را پیش روی انسان باز کند.

  در سوگ رهاشدگی

سایه سنگین فراموشی بر آرامگاه پورداوود

  روایت نخستین انتخابات تاریخ ایران

یکی از دلایلی که نویسندگان قانون اساسی ایران را به قانون‌اساسی بلژیک متمایل کرد، پیوندهای تجاری و سیاسی‌ای بود که برخی از نخبگان مشروطه‌خواه ایرانی را با دولت بلژیک نردیک کرده بود.

  شاعری تمام‌وقت

روز درگذشت محمدحسین بهجت تبریزی روز شعر و ادب فارسی نامیده می‌شود.

  نکودار زندگی در سایه‌ی مرگ

به مناسبت سال‌روز درگذشت محمد محمدعلی