سی بوک: جهان بر پاشنه سیاست می‌چرخد، زندگی روزمره ما مردم عادی را ایدئولوژی و ایده‌های دولتمردانی که بر مسند قدرت نشسته‌اند تعیین می‌کنند. اگر بخت‌یار مردمانی باشد دموکراسی یا سوسیال دموکراسی نصیب‌شان می‌شود، درست مانند آنچه مردمان کشورهای اسکاندیناوی تجربه می‌کنند و اگر بخت‌یار نباشند آنچه اکنون در سرزمین‌هایی همچون کره‌شمالی حاکم است بر سرشان آوار می‌شود. اما واقعاً آیا فقط بخت و اقبال است که مکتب‌های سیاسی حاکم در یک کشور را تعیین می‌کند؟ احتمالاً تن دادن به این تعریف یک‌جور ساده‌دلی است، ریشه‌های حاکم شدن نظام‌های سیاسی خودکامه بر یک سرزمین یا رسیدن به آزادی‌بیان و دموکراسی به عنوان نمونه اعلای یک حاکمیت بسیار پیچیده‌تر از بخت‌واقبال است. توسعه‌یافتگی، فهم‌ودرک عمومی از حقوق اولیه شهروندی، اعتقاد به آزادی‌بیان و رشدیافتگی جامعه مدنی به باور بسیاری از نظریه‌پردازان از اصلی‌ترین عوامل تعیین‌کننده برای روی کارآمدن حاکمان در یک سرزمین است.
«دارون عجم‌اوغلو» نویسنده کتاب «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند؟» معتقد است رسیدن به جواب یک سوال فهم ما را از وضعیت کشورها روشن می‌کند، او در این کتاب اثرگذار در پی رسیدن به پاسخ این سوال است که : «چرا بعضی کشورها، مانند نروژ، در حال شکوفایی هستند ولی بعضی کشورها، مانند مالی، در حال سقوط.» عجم‌اوغلو معتقد است نهادهای سیاسی و اقتصادی برآمده از خود ملت‌ها هستند. در واقع نظریه‌پردازانی همچون عجم‌اوغلو یا ریچارد لین نویسنده کتاب «بهره هوشی و ثروت ملت‌ها» معتقدند بخشی از وضعیت حاکم در سرزمین‌ها از نظر روی کارآمدن مکاتب سیاسی و حاکمیت نظریه‌های سیاسی در سرزمین‌ها به خود ملت‌ها بازمی‌گردد، آنها در یک کلام می‌گویند: «ملت‌ها هر چه آگاه‌تر، آزادتر.»
چرا آشنایی با نظریه‌ها و مکتب‌های سیاسی مهم است؟
بسیاری از ما ممکن است در گفت‌وگوهای روزمره یا هنگام تماشای اخبار شبانگاهی به بحث‌های سیاسی برسیم، پای حرف‌های نظریه‌پردازانی بنشینیم که خود را چپ یا سوسیال دموکرات، لیبرال یا مشروطه‌خواه و سلطنت‌طلب می‌دانند. نظریه‌های سیاسی که گاهی برای شهروندان معمولی که گرفتار زندگی روزمره هستند چندان قابل تمیز دادن از یکدیگر نیستند. آشنایی با نظریه‌های سیاسی و تعاریف اولیه آنها می‌تواند در فهم عمومی ما از آنچه در دنیای اطرافمان می‌گذرد بسیار مهم باشد. مهم است که بدانیم اینکه امروز اروپایی‌ها از روی کار آمدن سیاستمداران دست‌راستی می‌ترسند، اینکه روشنفکران آمریکایی معتقدند روی کار آمدن چهره‌ای همچون دونالد ترامپ در سرزمین آزادی‌ها یعنی شکست دموکراسی چه معنایی دارد؟ و البته در دهکده جهانی امروز آشنایی با این مکاتب سیاسی همچون یک زنجیره به هم مربوط است، چرا که انتخاب یک رییس‌جمهور جمهوری‌خواه در آمریکا یا یک نخست‌وزیر فاشیست در هلند همچون مهره‌های بازی دومینو وضعیت خاورمیانه را هم دستخوش تغییر می‌کند. هر چند در اغلب کشورهای خاورمیانه و حتی ایران سیاست تک‌حزبی حاکم است و احزابی با نظریه‌های سیاسی گوناگون اجازه رشد و فعالیت نیافته‌اند، اما در لایه‌های زیرین این جوامع نیز نظریه‌های سیاسی در جریان هستند و سرنوشت‌ساز.
در این مقاله سعی کرده‌ایم شما را با ویژگی‌های هر یک از این مکاتب سیاسی آشنا کنیم و کتاب‌های مهمی که برای آشنایی بیشتر با این نظریه‌های سیاسی منتشر شده، معرفی کنیم.
لیبرالیسم
به باور بسیاری از نظریه‌پردازان «لیبرالیسم» در برابر «مارکسیسم» و «فاشیسم» بود که قد علم کرد. دنیای غرب و به شکل کلی جهان مدرن صورت لیبرال به خود گرفت تا بر رقبای چپ‌گرایش پیروز شود.
لیبرالیسم مکتب سیاسی است که بر فردگرایی، آزادیخواهی، عقلانیت، برابری طلبی و قانون اساسی اتکا می‌کند. برای سیاستمداران لیبرال مساله «حق» یکی از عناصر بنیادین در لیبرالیسم است. اولین بارقه‌های بروز لیبرالیسم به سده هجده میلادی بازمی‌گردد. در معنای لغوی لیبرالیسم یعنی آزادیخواهی که در بطن این نظریه سیاسی هدف توسعه آزادی‌های فردی است. این اندیشه سیاسی جنبشی است که برای تامین این ایده شکل گرفت که مردم باید به‌طور کلی تابع حاکمان خودکامه نباشند و در زندگی خصوصی‌شان هم حق آزادی آنها با تکیه بر قانون اساسی تامین شود. در واقع بعدها لیبرال‌ها با تکیه بر آرا فیلسوف انگلیسی «جان لاک» تاکید داشتند که قانون اساسی در کشورهایی با حاکمان لیبرال باید به سمتی برود که هیچ‌کس در این سرزمین‌ها حق نداشته باشد به سلامتی، زندگی خصوصی و اموال دیگری دست‌درازی کند.
مشهورترین نظریه‌پردازان لیبرالیسم چه کسانی هستند؟
مکتب سیاسی لیبرالیسم با تکیه بر آرا فیلسوفانی همچون جان لاک، آدام اسمیت، جان‌استوارت میل و قدمایی همچون مونتسکیو بارور شده است. بعدها نظریه‌پردازانی همچون فریدریش فون‌هایک مفاهیم مربوط به لیبرالیسم را در ساحت اقتصادی و دفاع از بازار آزاد هم بسط دادند.
لیبرالیسم در کدام کشورها حاکم است؟
این جنبش سیاسی در چهار قرن اخیر در بسیاری از کشورهای پیشرفته و مدرن غربی طرفداران بسیاری یافته است؛ اما یکی از اولین دولت‌های مدرنی که بر پایه اصول بنیادین لیبرال شکل گرفت ایالات متحده آمریکا بود. یکی از اولین بروزهای رسمی این ایده سیاسی در اعلامیه استقلال آمریکا بود که در آن نوشتند: همه انسان‌ها برابر آفریده شده‌اند و توسط خالق‌شان از حقوقی بهره‌مندند از جمله اساسی‌ترین موارد این حق‌ها این است: حق زندگی، حق آزادی، حق سعادت و خوشبختی. در واقع در بیانیه استقلال آمریکا به این ایده جان لاک تکیه شده است که می‌گفت «همه انسان‌ها از حق زندگی، آزادی و مالکیت» باید بهره‌مند باشند.
یکی دیگر از اولین کشورهایی که نظریه سیاسی لیبرالیسم در آن حاکم شد فرانسه است. سال ۱۷۸۹ وقتی اعلامیه حقوق مردم پس از انقلاب فرانسه صادر شد مشخص شد که این اعلامیه و قانون اساسی هم براساس ارزش‌های لیبرالیسم تدوین شده است.
نقدهایی بر مکتب لیبرالیسم
منتقدان لیبرالیسم معتقدند این نظریه سیاسی با تکیه بیش از حد بر بازار آزاد در زمینه اقتصادی سبب می‌شود شکاف اقتصادی میان طبقات جامعه بسیار بیشتر شود و ثروتمندان ثروتمندتر و فقرا فقیرتر شوند. در عین‌حال این نقد بر لیبرالیسم وارد است که ارتباط میان فرد و جامعه به درستی در این نظریه تبیین نشده است و تکیه بیش از حد بر فردگرایی سبب می‌شود بار مسئولیت‌های اجتماعی و وظیفه انسان در برابر هم‌نوعان و اجتماعش در اولویت نباشد. در عین‌حال بسیاری از منتقدان نظریه لیبرالیسم تاکید دارند که این نظریه با تکیه بر حق فرد سبب می‌شود بی‌توجهی لیبرال‌ها به جنبه‌های اجتماعی زندگی نوعی خودپسندی را در اجتماع به وجود بیاورد و به ضرر مهاجران باشد و حتی به مفاهیمی همچون بروز نژادپرستی دامن بزند.
کتاب‌هایی دربارۀ لیبرالیسم
مهم‌ترین کتاب‌هایی که برای آشنایی با لیبرالیسم می‌توانید بخوانید:
لیبرالیسم | لودویگ فون‌میزس | مهدی تدینی | کتاب پارسه
لودویگ فون میزس از متفکران برجستۀ مکتب لیبرالیسم است. او در کتاب «لیبرالیسم» به‌صورتی موجز و روشن به چیستی لیبرالیسم و اهمیت آن می‌پردازد. «لیبرالیسم» کتابی مفید برای دانشجویان فلسفۀ سیاسی و نیز مناسب برای همۀ کسانی است که می‌خواهند با اصول اولیه و اساسی و مهم لیبرالیسم کلاسیک، به‌ویژه مکتب اتریش، یک آشنایی مقدماتی پیدا کنند و با دیدگاه‌های یکی از متفکران برجستۀ این مکتب و تعریف و تلقی او از لیبرالیسم آشنا شوند.
سرمایه‌داری و آزادی | میلتون فریدمن | غلامرضا رشیدی | نشر نی
میلتون فریدمن، که «مکتب پولی» نوین با نام او شناخته شده است، از جمله اقتصاددانان طرفدار مکانیسم اقتصاد بازار است که نظریه‌های وی، خصوصاً بر سیاست‌های اقتصادی دولت‌های امریکا و جهان سرمایه داری تأثیری بسزا داشته است.به نظر فریدمن، اقتصاد از سیاست جدا نیست و اقتصاد آزاد شرط لازم برای برقراری آزادی سیاسی است. در نتیجه، آزادی سیاسی نمی‌تواند بدون آزادی اقتصادی پابرجا بماند.
رساله‌ای درباره حکومت | جان لاک | حمید عضدانلو | نشر نی
جان لاک را به عنوان یکی از ستون‌های اصلی لیبرالیسم می‌شناسند، او این رساله را ابتدا به شکل ناشناس منتشر کرد و در سال ۱۶۸۹ کسی نمی‌دانست نویسنده این رساله اثرگذار کیست. او در این اثر به شرح ایده‌های یک جامعه متمدن مبتنی بر حقوق طبیعی و نظریه قرارداد می‌پردازد. کتاب حاضر یکی از آثار بنیادین و کلیدی درباره لیبرالیسم به شمار می‌آید. او در این اثر تبیین می‌کند که ویژگی‌های حاکمیتی که در اختیار مردم است چگونه خواهد بود و تا چه اندازه برابری در پیشگاه قانون و فردگرایی برای رسیدن به یک جامعه ایده‌آل اهمیت دارد.
راه بردگی | فریدریش فون‌هایک | محمود صدری | انتشارات دنیای اقتصاد
کتاب راه بردگی با مقدمۀ جدیدی از میلتون فریدمن تبدیل به یک اثر کلاسیک واقعی شده است. کتاب راه بردگی کتابی باریک‌بین و مستدل و در عین حال واضح و آشکار، فلسفی و انتزاعی و هنوز واقعی و واقع‌بین، تحلیلی و عقلانی و ضمناً دارای آرمان‌های عالی و یک مأموریت روشن است. مشکلات دوران جنگ و بعد از آن، که هایک از آنها برای نشان دادن تز اصلی جاودان خود استفاده کرده و زبان جمع‌گرایی زمان را که برای مستندسازی اظهارات خود دربارۀ فضای فکری به کار برده، برای نسل بعد از جنگ آشنا بوده و رابطۀ نزدیکی بین نویسنده و خواننده به وجود آورده است. رسالۀ مهم و قوی پروفسور هایک یک نوع روشنگری به وجود آورد، به ویژه برای مردان و زنان جوانی که در طول جنگ در نیروهای مسلح خدمت کرده بودند. تجربیات آنها باعث شده است که معنا و ارزش آزادی فردی را بیش از پیش درک کنند.
در نظر بسیاری پیش‌بینی‌های هایک دربارۀ عواقب نظریۀ جمع‌گرایی نه احتمالات فرضی ساده بلکه واقعیات آشکاری هستند که خودشان آنها را در ارتش تجربه کرده‌اند. کتاب راه بردگی نشان می‌دهد که اگر اجرای افکار مبتنی بر برنامه‌ریزی متمرکز دنبال شود ناگزیر به عدم کارآیی اقتصادی و مسائل سیاسی منجر می‌گردد. این کتاب بازتاب نگرانی‌های هایک دربارۀ قدرت گرفتن باورهای سوسیالیستی تخیلی در انگلستان در آن زمان است. طبق استدلال هایک، قدرت برنامه‌ریزی متمرکز حتی سوسیالیست‌های معتدل را به طور ناخواسته به حکومت استبدادی و تمامیت‌خواه خواهد کشاند که از لحاظ اخلاقی در آرمانشهر ترسیم شدۀ خود هرگز در پی‌آن نبوده‌اند.
لیبرال دموکراسی
لیبرال دموکراسی یکی از محبوب‌ترین و پذیرفته‌شده‌ترین صورت‌های بروز لیبرالیسم در ساحت عمومی است. لیبرال دموکراسی نوعی از حکومت است که یک دولت دموکراتیک برخی از ویژگی‌های لیبرالیسم را هم پذیرفته است. از این موارد می‌توان به اصولی همچون انتخابات آزادنه و عادلانه، توجه به آزادی‌های فردی و وجود احزاب اشاره کرد. لیبرال دموکراسی یا دموکراسی لیبرال پس از شکست سوسیالیسم بروز و ظهور پیدا کرد و طرفداران بسیاری پیدا کرد.
با این‌حال در لیبرال دموکراسی نسبت به مساله بازارهای آزاد و جهانی‌سازی دست‌به عصاتر حرکت می‌کنند. فرانسیس فوکویوما اندیشمند علوم سیاسی معتقد است اکنون در جهان اجماعی شکل گرفته به نفع لیبرال دموکراسی. یکی از اولین طرفداران ایده لیبرال دموکراسی شاید «جان استوارت میل» فیلسوف بریتانیایی باشد که معتقد بود گسترش دموکراسی در دولت‌های لیبرال ضروری است و این گسترش را با افزایش حق مشارکت شهروندان در رویدادهای سیاسی جامعه معنا می‌کرد. لیبرال دموکراسی، دموکراسی را تا جایی مطلوب می‌داند که به آزادی فردی لطمه‌ای وارد نسازد.
کتاب‌هایی دربارۀ لیبرال دموکراسی
مهم‌ترین کتاب‌هایی که برای آشنایی با لیبرال دموکراسی منتشر شده، از این قرارند:
فروپاشی لیبرال دموکراسی | وندی براون و جیسون هیکل | مسعود امیدی | نشر گل‌آذین
به باور نویسندگان این کتاب پیامدهای نئولیبرالیسم در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اخلاقی به مراتب گسترده‌تر، عمیق‌تر و زیان‌بارتر از حوزه اقتصادی بوده و با ترویج فردگرایی، سودجویی افسارگسیخته، تضعیف و تخریب روحیه همکاری و مشارکت و جمع‌گرایی، ترویج ارزش‌های فرهنگی ضداجتماعی و فروکاستن ارزش‌های اخلاقی به اموری حسابگرانه و عقلایی و مرتبط با هزینه و منفعت در سطوح جهانی، اینک به برآمد نئوفاشیسم و فرسایش، تخریب و نابودی نهادهای دموکراتیک انجامیده است.
ماکیاولیسم
ماکیاولیسم همانطور که از نامش پیداست برآمده از ایده‌های نیکولا ماکیاولی فیلسوف و نظریه‌پرداز ایتالیایی است. در این مکتب سیاسی مجموعه اصول و روش‌های پیشنهادی ماکیاولی برای زمامداری و حکومت بر مردم چراغ راه نظریه‌پردازان و سیاستمداران قرار می‌گیرد. در این مکتب سیاسی هیچ‌چیز به اندازه در قدرت ماندن و حکومت کردن اهمیتی ندارد. بر این‌اساس ماکیاولیست‌ها هدف عمل سیاسی را دستیابی به قدرت می‌دانند و آن را محدود به هیچ حکم اهلاقی نمی‌کنند و هر چیزی را برای پیش‌برد سیاست‌هایشان مجاز می‌دانند و به‌شکل کلی سیاست را از عالم اخلاق جدا می‌کنند.
ماکیاولیست‌ها به شیوه سلف خودشان نیکولا ماکیاولی معتقدند که سیاستمدار اگر می‌خواهد بر گرده قدرت باقی بماند نباید از شرارت و اعمال زور و خشونت بترسد، چون اوست که صلاح جامعه را می‌داند. آنها برای دستیابی به قدرت هر عملی از کشتار تا خیانت و ترور و تقلب را توجیه می‌کنند. در نظریه سیاسی ماکیاولیسم باور اصلی این است که سیاستمدار باید واقع‌بین و مادی باشد، و شعار اصلی این است که شاه بر همه چیز ارجح است و این مردم هستند که باید تمام الزامات و قیود را رعایت کنند. ماکیاولیسم بعدها دامنه بسیار گسترده‌تری پیدا کرد و حتی ایده‌های نیکولا ماکیاولی دچار بدفهمی شد و با بروز ماکیاولیسم مذهبی شد که در این شیوه از حکومت سیاست هدف می‌شود و اخلاق و دین حول محور منافع حاکمان تغییر می‌کند.
کتاب‌هایی دربارۀ ماکیاولیسم
مهم‌ترین کتاب‌هایی که برای آشنایی با ماکیاولیسم می‌توانید بخوانید:
شهریار | نیکولا ماکیاولی | داریوش آشوری | نشر آگه
ساده‌ترین تعریف از آنچه ماکیاولی می‌گوید شاید همین جمله باشد : «هدف، وسیله را توجیه می‌کند.» او با بلاغت تمام به واکاوی همین جمله پرداخته است. یک رساله سیاسی-تاریخی که به حاکمان می‌آموزد چطور قدرت و ثبات را حفظ کنند. ماکیاولی باور داشت که حفظ حکومت به هر چیزی اولویت دارد و برای رسیدن به ثبات حاکم باید دست از مصلحت‌اندیشی‌هایی همچون انسان دوستی، عدالت و رضایت رعیت بردارد. هر چند که بسیاری از منتقدان ماکیاولی از این کتاب به عنوان دفترچه راهنمای شیطان و جبار یاد می‌کنند، اما از منظری دیگر این کتاب به خواننده امروزی نشان می‌دهد که در ذهن یک حاکم جبار و دیکتاتور چه می‌گذرد و او بر چه اساسی چنین تصمیم‌هایی می‌گیرد.
او در این کتاب از نه اصل اساسی برای حاکمیت با ثبات یاد می‌کند که می‌بینیم حتی در دنیای امروز هم کارکرد دارند: یک: همیشه در پی سود و منفعت حکومتت باش. دو: به جز خودت به هیچ‌کس اعتبار نده. سه: بدی کن، اما طوری وانمود کن که گویی این بدسرشتی از آن تو نیست و دیگران مقصرند. چهار: در پی تصاحب همه چیز باش. پنج: خشونت را لحاظ کن. شش: از فریب غافل نشو. هفت: دشمنانت را از بین ببر و اگر لازم بود دوستانت را هم. هشت: با مردمانت مهربانی نکن. نه: و از اهمیت جنگ غافل نشو. و در کنار همه این توصیه‌ها به حاکم می‌گوید از آغشته کردن حکومتش به مذهب نیز غافل نشود. او معتقد بود حکومتی که مذهب را دخیل کرده باشد قوی می‌ماند. او معتقد بود پادشاهی با این خصوصیات می‌تواند جلوی فساد را هم بگیرد و بی‌رحمی را برای ایجاد هراس و دوری از فساد مردم ضروری می‌دانست.
کتاب شهریار ماکیاولی با یکی از بهترین ترجمه‌ها در دسترس فارسی‌زبانان قرار گرفته است، ترجمه درخشان دکتر داریوش آشوری این اثر را به متنی بسیار قابل‌اتکا و خواندنی بدل کرده است.
راهنمای خواندن ماکیاوللی | میگل وتر | محمد ملاعباسی | انتشارات ترجمان
کتاب شهریار چنان یگانه است که شاید تنها اثری که بتوان به لحاظ اهمیت و اثرگذاری نزدیکش قرار بگیرد کتاب «مانیفست کمونیست» کارل مارکس است. این کتاب راهنما می‌کوشد با تکیه بر چهار موضوع محوری این کتاب، یعنی شر، آزادی، تضاد اجتماعی و امنیت، خواننده را با اصلی‌ترین دغدغه‌های ماکیاوللی آشنا کند. میگل وتر، نویسندۀ این راهنمای خواندن، علاوه‌بر بازگشایی دشواری‌های کتاب شهریار، به خواننده دیدی تاریخی می‌دهد دربارۀ اینکه، در هر دوره‌ای از تاریخ مدرن، شهریار چطور خوانده شده است و الهام‌بخش چه متفکران و نویسندگانی بوده است.
سوسیالیسم
شاید در میان نظام‌های سیاسی و مکتب‌های سیاسی هیچ‌یک به اندازه سوسیالیسم طرفداران و نظریه‌پردازان سینه‌چاک و دشمنان قسم‌خورده همزمان نداشته باشد. معنای لغوی سوسیالیسم یعنی اصالت جمع و جامعه‌گرایی که از واژه فرانسوی سوسیال به معنای اجتماعی گرفته شده و ریشه لاتینی آن واژه Socius به معنای شریک و همراه است.
نظریه سیاسی سوسیالیسم بیش از هر چیز روی مفهوم مالکیت جمعی تاکید دارد و اینکه وقتی ابزارهای تولید در اختیار همگان قرار داشته باشد استثمار طبقه ضعیف و نظام طبقاتی خودبه‌خود از بین می‌رود. نظریه سوسیالیسم در شکل آرمانی‌اش و روی کاغذ می‌گوید تصمیمات تولید و ابزارهای تولید باید توسط جامعه بی‌طبقه گرفته شود و یک ارگان دولتی هدایتش کند. سوسیالیست‌ها معتقدند توزیع همه چیز از غذا تا مراقبت‌های بهداشتی باید توسط دولت قیمت‌گذاری شود و همین امر یک جامعه عادلانه و خدمات برابر را به همراه می‌آورد.
سوسیالیسم از اوایل قرن نوزدهم و همزمان با روی کارآمدن انقلاب صنعتی طرفداران بسیاری پیدا کرد. پیدایش سوسیالیسم واکنشی بود به شرایط اقتصادی و اجتماعی که اروپا با رشد کاپیتالیسم صنعتی با آن روبرو شد و سبب ظلم و ستم وبروز اختلاف طبقاتی به طبقه فرودست اقتصادی شد و همین وضعیت سبب محبوبیت سوسیالیسم شد. همه اشکال سوسیالیسم در پی ایجاد جامعه‌ای مساوات‌طلب هستند؛ جامعه‌ای که همه اعضای آن از حمایتش بهره‌مند باشند و برای از بین بردن فقر یا کاهش آن به مؤسسات خیریه خصوصی نیازی نباشد.
سوسیالیسم بیش از هر چیز روی برابری و عدالت تاکید دارد و این موارد را سرلوحه این نظریه سیاسی قرار داده است:
• برابری در حقوق سیاسی
• خط‌بطلانی روی نظام‌های جهانی و مرزبندی میان کشورها
• دولتی شدن امور و ثروت
• تاکید بر برنامه‌ریزی
• توزیع عادلانه ثروت
• عمومی کردن مالکیت
• برنامه‌ریزی دولت برای وضعیت زندگی شهروندان از جمله امکانات درمانی، تحصیل و رفاه اجتماعی.
هر چند که امروزه برای بسیاری از ما سوسیالیسم مساوی است با ایده‌هایی که کارل مارکس و فریدریش انگلس در پی آن بودند و به مارکسیسم ختم شد، اما ریشه‌های باورهای سوسیالیستی را باید در روزهای دورتری جست، در آن روزگاری که افلاطون کتاب «جمهوری» را نوشت. افلاطون در جمهور می‌گوید: «ثروت باید متعلق به عموم باشد و به مصرف عمومی برسد و مشاغل را باید دولت تعیین کند.» در قرن هجدهم میلادی «جان استوارت میل» فیلسوف به نام انگلیسی خود را سوسیالیست می‌نامید، با این‌حال سوسیالیسم وقتی به کارل مارکس رسید به عنوان یک ایده ماتریالیستی پذیرفته شد.
نظریه‌پردازان سوسیالیسم موفق شدند در سال ۱۹۱۷ با حمایت‌های ولادیمیر لنین و یارانش برای اولین‌بار یک حکومت سوسیالیستی را در شوروی روی کار بیاورند. رویای جمعی که به حقیقت بدل شد، اما در واقع بعد از فروپاشی حکومت شوروی در دهه نود بود که پیش چشم دنیا مشخص شد که مردم شوروی و حکومت‌های کمونیستی چطور زیر چرخ‌دنده‌های سوسیالیسم نابود شده‌اند و ساحت انسانی‌شان نابود شده است.
اتحاد جماهیر شوروی توسط حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی به‌عنوان یک دولت تک‌حزبی اداره می‌شد که ظاهراً دارای یک سازمان سانترالیسم دموکراتیک بود و تا زمان انحلال اتحاد جماهیر شوروی در ۲۶ دسامبر ۱۹۹۱، مارکسیسم–لنینیسم ایدئولوژی راهنمای رسمی آن باقی ماند. اما سوسیالیسم تنها به شوروی محدود نشد و این مکتب سیاسی تا دورترها یعنی چین، کره‌شمالی و اروپای شرقی تسری پیدا کرد.
کتاب‌هایی دربارۀ سوسیالیسم
سرمایه (نقد اقتصاد سیاسی) | کارل مارکس | حسن مرتضوی | لاهیتا
کارل مارکس هجده سال از عمر خود را صرف نوشتن سرمایه کرد، اثر دو جلدی که به عنوان کتاب مقدس سوسیالیست‌ها مشهور است. تحلیل قواعد اقتتصادی و تولید نظام سرمایه‌داری در این اثر واکاوی شده است. بسیاری معتقدند این اثر کندوکاوی انتقادی است که نشان می‌دهد سوسیالیسم چه نمی‌خواهد.
بررسی‌های او در این اثر شامل یک بازه زمانی هزاران ساله می‌شود، هرچند تمرکز اصلی او بر پیدایش سرمایه داری در سده‌های اخیر است. فئودالیسم با ویژگی‌هایی همچون اراضی اشتراکی، مایملک محدود دهقانی، و جوامع اشتراکی «ابتدایی»، یکی از آن شکل‌های قدیمی‌تر تولید اجتماعی است که طی فرایند شکل‌گیری فروشندگان آزاد نیروی کار از بین‌رفته است. تمام این شیوه‌های (تولید پیشاسرمایه دارانه) غالباً مبادلات بازاری کوچکی، به عنوان بخشی از این شیوه‌های تولید، داشته‌اند، که آن هم از خلال توافقات دادوستدی میان قبیله‌ها صورت می‌گرفته است.
با این همه، کالاهای تولید شده برای این قبیل مبادلات بازاری، به دست مردمانی ساخته می‌شده که خودشان، چه شخصاً و چه به صورت اشتراکی، مالک ابزارهای تولیدی‌شان بوده‌اند. اما بازارهای سرمایه‌داری کاملاً متفاوت‌اند. سرمایه‌داری فقط زمانی پدید می‌آید که صاحب وسایل تولید و معاش، کارگر آزاد را در بازار به عنوان فروشنده نیروی کارش در دسترس ببیند. و همین یک پیش شرط تاریخی، تاریخ یک جهان را شکل می‌دهد. بنابراین، سرمایه از همان ابتدا عصر جدیدی را در فرایند تولید اجتماعی اعلام می‌کند.
فهم سوسیالیسم | ریچارد ولف | فرهاد اکبرزاده | نشر نون
نویسنده در این اثر با تکیه بر مستندات تاریخی تلاش کرده است سوسیالیسم را در تمام ساحت‌هایش به خواننده معرفی کند. او معتقد است در این زمانه بار دیگر سوسیالیسم در میان جوانان محبوب شده و آنها از سرمایه‌داری دلزده هستند. ولف در این اثر بیش از هر چیز این مساله را پیش می‌کشد که چرا معتقد است سوسیالیسم می‌تواند همان دموکراسی رادیکال باشد.
ریچارد د. ولف امر اجتماعی را با در کانون قرار دادن مردم، جایگاه‌ها و اشتیاق‌هایی که دیگر اقتصاددان‌ها آنها را کنار گذاشته‌اند به سوسیالیسم موکول می‌کند و بدیل سوسیالیستی معقول و عادلانه‌ای را نیز در مقابل بهره‌کشی سرمایه‌دارانه می‌گذارد.
چرا سوسیالیست نیستم | رند پال | مسعود یوسف‌حصیرچین | کتاب پارسه
رند پال در این کتاب تصویری از تاریخ سوسیالیسم به ما می‌دهد؛ از گولاگ‌های استالین تا قحطی سالهای اخیر در ونزوئلا، از سوء برداشتها دربارۀ «آرمانشهر» سوسیالیستی اروپا تا تبدیل شدن این اندیشه به مد روز دانشگاه‌ها. نویسنده معتقد است بازگشت سوسیالیسم فقط به این دلیل ممکن شده است که بسیاری از آمریکایی‌ها خطرات حقیقی مرگبارترین ایدئولوژی قرن بیستم را فراموش کرده‌اند.
چرا سوسیالیسم نه | جرالد آلن کوهن | شاپور اعتماد | نشر هرمس
در این کتاب کم‌حجم ۸۰ صفحه‌ای جرالد آلن کوهن با استفاده از یک تمثیل درباره سفری دسته‌جمعی و کوتاه به تامل درباره امکان بروز سوسیالیسم می‌پردازد. او با اتکا به این تمثیل به طرح این موضوع می‌پردازد که چرا ما آدم‌ها وقتی راهی یک سفر گروهی کوتاه می‌شویم ترجیح می‌دهیم بر مبنای مناسبات سوسیالیستی که همان بده و بستان جمعی با برنامه و مالکیت جمعی است همه چیز را پیش ببریم و اتفاقاً در این وضعیت همه‌مان راضی هستیم و اگر این سفر را بر مبنای آموزه‌ها و الگوهای سرمایه‌داری بچینیم وضعیت برای همه‌مان مشمئزکننده می‌شود.
جرالد آلن کوهن البته این‌قدرها ساده‌دل نیست که یک سفر کوتاه و گردش را با زندگی هر روزه یکی بگیرد، اما از این مثال برای بسط دادن این ایده استفاده می‌کند که نظریه سیاسی سوسیالیسم و سوسیالیست‌ها در پی چه چیزی هستندو اگر اصل مساوات طلبی به شکلی منطقی در زندگی ساری و جاری باشد چه نتایج مثبتی در پی خواهد داشت. او برابری فرصت‌ها را هم از منظر بورژوازی و هم سوسیالیسم بررسی می‌کند و به زمینه‌های بروز بی‌عدالتی می‌پردازد.
سوسیالیسم: ایده‌ی شکست‌خورده‌ای که هرگز نمی‌میرد | کریستین نیمیتز | محمد ماشین‌چیان | نشر علم
سوسیالیسم به طرز عجیب و غیرقابل انکاری از طریق تجربیات دنیای واقعی رد شده است. در طول صد سال گذشته، بیش از دو هزار تلاش برای ایجاد یک جامعه سوسیالیستی انجام شده است، از اتحاد جماهیر شوروی گرفته تا مائوئیست‌ها در چین و ونزوئلا؛ همه آنها در درجات مختلفی از شکست به پایان رسیده‌اند. اما، طبق گفته طرفداران سوسیالیسم، تنها دلیل چنین وقایعی این است که هیچ یک از این تجربیات سوسیالیسم واقعی نبودند.
کتاب حاضر تاریخچه این موضوع را تا به امروز، با پاسخی مستدل بررسی می‌کند.
این کتاب نشان می‌دهد که چگونه ادعای سوسیالیسم جعلی پس از این رویدادها مطرح شده است. تا زمانی که یک پروژه سوسیالیستی در مراحل آماده‌سازی باشد، تقریباً هیچ کس ادعا نمی‌کند که این سوسیالیسم واقعی نیست؛ در عوض، تقریباً هر پروژه سوسیالیستی در تاریخ، یک فاز شبیه ماه عسل را پشت سر گذاشته است، که طی آن با شور و نشاط، مورد تحسین روشنفکران برجسته غربی قرار گرفته است و تنها زمانی آن را انکار می‌کنند که شکست‌هایشان بسیار آشکار شده است و می‌گویند: این‌ها سوسیالیسم واقعی نیستند. این کتاب به خوبی توضیح می‌دهد که چرا سوسیالیسم به عنوان یک سیستم، فاقد استحکام کافی و کاربردی در دنیای واقعی است.
ناسیونالیسم
ناسیونالیسم یا همان ملی‌گرایی یکی از محبوب‌ترین ایده‌های سیاسی در مکتب‌های نظری است و در میان افکار عمومی غالباً طرفدارانی دارد و بسیار پیش می‌آید که افراد با هر میزان از سواد سیاسی و مطالعه از اینکه خود را ناسیونالیست بدانند ابایی ندارند. با این‌حال ایده ناسیونالیسم در طول قرن‌ها به عنوان یک شمشیر دو لبه از سوی متفکران سیاسی مورد بحث بوده و بسیاری از اهل فکر معتقدند ایده ناسیونالیسم اگر به درستی تبیین نشود بسیار خطرناک است و می‌تواند به نژادپرستی و فاشیسم ختم شود. در واقع باور اولیه ناسیونالیست‌ها تکیه بر ملیت و برتری‌شان نسبت به همسایه‌ها و سایر قومیت‌هاست.
اما در معنای وسیع‌تر و کم‌تر خطرناکش ناسیونالیسم یا ملی‌گرایی را می‌توان یک ایده سیاسی تعبیر کرد که هدف آن ترقی منافع یک ملت است و از یک‌جور آگاهی جمعی نشات می‌گیرد که احساس وفاداری؛ دلبستگی به نژاد، زبان و سنت‌ها و ارزش‌های اجتماعی یک گروه را ترویج می‌کند. در ناسیونالیسم عناصری همچون پرچم، زبان، سنت‌ها و سرود ملی گاه حتی تا مرحله تقدس‌یافتن پیش می‌روند. با این‌همه ناسیونالیسم سرچشمه‌ای است که اغلب به رودی با عنوان راست‌گرایی در عرصه سیاست ختم می‌شود. جامعه‌ای که بیش از هر چیز به هویت زبانی و قومیتی تاکید دارد. ماکس وبر فیلسوف و نظریه‌پرداز معتقد است در این گروه‌بندی نیای مشترک در اولویت قرار گرفته است.
از اولین نظریه‌پردازان ناسیونالیسم می‌توان به چهره‌هایی همچون ژان ژاک روسو و مونتسکیو در فرانسه اشاره کرد. اولین ریشه‌های بروز ناسیونالیسم در قالب یک مکتب سیاسی را شاید بتوان به روزگار ناپلئون نسبت داد و احساس غرور ملی که فتوحات او برای فرانسوی‌ها به همراه آورد. ناسیونالیسم برخلاف سایر ایده‌های سیاسی می‌تواند دموکراتیک یا غیردموکراتیک باشد و برای این وضعیت تعریف مشخصی ندارد و چه بسیار ناسیونالیست‌هایی که دموکرات بودند و چه تعداد ناسیونالیست‌هایی که دست‌آخر به مروجان فاشیسم و نازیسم تبدیل شدند. شاید از همین‌روست که بسیاری از متفکران برجسته روزگار ما تلاش کرده‌اند مردمانشان را از دل بستن به ملی‌گرایی افراطی و ناسیونالیسم بر حذر دارند، چرا که عواقب آن قابل پیش‌بینی نبوده است، برای مثال آلبرت اینشتین معتقد بود: «ناسیونالیسم بیماری قرن ماست. ناسیونالیسم سرخک بشریت است.»
ناسیونالیسم قومی، غالباً متعلق به مردمانی است که از عقب‌ماندگی‌های فرهنگی قابل توجهی رنج می‌برند و مرادشان از دموکراسی و حق تعیین سرنوشت، صرفاً تاسیس دولت خاص خودشان است؛ بدون اینکه در سایر حوزه‌های زندگی اجتماعی‌شان اعتقاد چندانی به رعایت ارزش‌های دموکراتیک داشته باشند.
کتاب‌هایی دربارۀ ناسیونالیسم و ملی‌گرایی
پیدایش ناسیونالیسم ایرانی | رضا ضیا ابراهیمی | حسن افشار | نشر مرکز
نویسنده در این کتاب دست روی یک موضوع بسیار حساس و در عین‌حال بحث برانگیز در میان بدنه مردم ایران گذاشته است. او به بررسی این موضوع پرداخته است که این حسرت شکوه و افتخار برای ایران پیش از اسلام از کجا نشات می‌گیرد. او معتقد است این باور در میان عوام ایرانیان بسیار ریشه‌دار و محبوب است و به بررسی این شیفتگی به ایران پیشا اسلامی پرداخته است. ضیا ابراهیمی در حین این بررسی‌ها دریافته است که ایرانیان با تکیه بر سویه ملی‌گرایی‌شان ترجیح می‌دهند به جای نزدیکی به اعراب از آنها فاصله بگیرند و بیشتر به سمت خویشاوندان آریایی-اروپایی‌شان متمایل شوند. او معتقد است افتخار ایرانیان به نژاد آریایی از همین ناسیونالیسم نشات می‌گیرد و از اصطلاح «ناسیونالیسم بی‌جاساز» استفاده می‌کند. نویسنده به بررسی مواردی همچون قدمت ۲۵۰۰ ساله ایران، عصر طلایی و ریشه‌های شکل گرفتن این باورها می‌پردازد و در بررسی‌هایش به این مهم می‌رسد که این احساس غرور ملی‌گرایی در اواخر دوره قاجار در ایران پا گرفته است.
ناسیونالیسم | ارنست گلنر | محمدعلی تقوی | نشر مرکز
ناسیونالیسم خصیصه‌ای «اتفاقی» دارد. ملت‌ها، از پیش تعیین شده نیستند، بلکه توسط دولت‌ها و ناسیونالیست‌ها به وجود می‌آیند. افراد اغلب مجبورند، در میان چند نوع ناسیونالیسم رقیب دست به انتخاب بزنند. با این حال ناسیونالیسم در بعضی از شکل‌های خود، سرنوشت محتوم جهان مدرن بوده و… دارای ریشه‌هایی ژرف در زندگی مدرن است. از سوی دیگر، این ریشه‌ها همه‌گیر نبوده و ناسیونالیسم جزئی از سرنوشت همه ابنای بشر نیست. برخی از جوامع انسانی، احتمالاً گریزی از ناسیونالیسم ندارند، ولی در برخی دیگر از جوامع، بروز آن چندان محتمل نیست.
آخرین بحث‌ها در مورد ناسیونالیسم | اوموت اوزکریملی | طاهر اصغرپور | نگاه معاصر
نویسنده در این اثر برخی از رایج‌ترین ابهامات را در حوزه ناسیونالیسم مدنی و ناسیونالیسم قومی به صورت دقیق و موشکافانه بررسی کرده است. کتاب اوز کریملی بسیاری از نظام‌ها و حوزه‌ها نظیر حوزه جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، تاریخ، مردم شناسی فرهنگی و نظریه سیاسی را شامل می‌شود و به طیف گسترده‌ای از مسائل و بحث‌ها می‌پردازد و قصد دارد شکاف بین نظریه سیاسی و ادبیات هنجاری را پر کند.
فاشیسم
فاشیسم در معنای لغوی همچون بسیاری از نظریه‌های سیاسی ریشۀ لاتین دارد و از کلمۀ فاسیس (fasces) سرچشمه می‌گیرد. واژه‌ای لاتین که در زبان ایتالیایی هم معنای گروه می‌دهد و بعدها به نوعی از نظریۀ سیاسی اطلاق شد که در فاصله سالهای ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳ ایتالیا را در یکی از تاریک‌ترین دوره‌های سیاسی‌اش فرو برد. ایده‌ای که بنیتو موسولینی در پی گسترش آن بود و در حالی که شعله‌های نازیسم آلمان را به آتش کشیده بود، در این سوی مرز زندگی را برای چند نسل از ایتالیایی‌ها به جهنم تبدیل کرد. برخی معتقدند شاید اگر موسولینی به قدرت نمی‌رسید هرگز کابوس هیتلر هم برای اروپا به واقعیت بدل نمی‌شد.
فاشیست‌ها در تبیین نظریه فاشیسم بیش از هر چیز روی این نکته‌ها تاکید داشتند: آنها به مساله صلح بهایی نمی‌دادند و با سوسیالیسم و لیبرالیسم مخالف بودند و به تبعیت از دولت و تمامیت‌خواهی بها می‌دادند و رهبر را همچون موجودی مقدس می‌دانستند و متخصص به سخره گرفتن نظریه‌های سیاسی مبتنی بر دموکراسی بودند و روحیه جنگ‌طلب داشتند و جنگ را ستایش می‌کردند. . بنیتو موسولینی فاشیسم را نه تنها به عنوان یک نظریه سیاسی عامه‌پسند یا یک جنبش مسلحانه قدرتمند که به عنوان یک فرقه مذهبی نیز جا انداخته بود و سیاست را به عنوان یک ایمان جمعی جا زده بود. بیشتر از صد سال از ظهور فاشیسم می‌گذرد، اما چشم دنیای آزاد چنان از ظهور دوباره این ایده ترسیده است که امروز هم مدام از خطر زنده شدن و سربرآوردن فاشیسم حرف می‌زند و هر نشانه‌ای از افراطی‌گری و ملی‌گرایی رادیکال جوامع آزاد و روشنفکران و اهل فکر را می‌ترساند، چرا که زخم فاشیسم هنوز در حافظه جمعی جهان خون‌چکان است.
فاشیسم | کوین پاسمور | علی معظمی | نشر ماهی
مجموعه کتاب‌های جیبی آکسفورد یکی از معتبرترین منابع برای شناخت مفاهیم پایه است. کتاب فاشیسم در این مجموعه یکی از مهم‌ترین عنوان‌هاست. پاسمور استاد فلسفه و تاریخ‌نگار در این اثر به چیستی فاشیسم پرداخته است و با زبانی ساده عصارۀ این نظریه را برای خواننده توضیح می‌دهد. به باور نویسنده «فاشیسم مجموعه‌ای است از ایدئولوژی‌ها و واکنش‌ها که می‌خواهد وفاداری به ملت را با تعریفی انحصاری از ملت بر پایه مفاهیم زیستی، فرهنگی یا تاریخی، بالاتر از وفاداری به هر چیز دیگر بنشاند و یک جامعۀ ملی بسیج یافته بیافریند.» چگونگی شکل‌گیری و نسبت آن با مفاهیمی همچون جنسیت، طبقه و ناسیونالیسم با بررسی این مفهوم در سه کشور فرانسه، ایتالیا و آلمان می‌کوشد چهره‌ای واقعی از آن را بدون هیچ‌گونه قضاوت سطحی و پیش‌داوری نشان بدهد.
موسولینی؛ ظهور و سقوط دوچه | کریستوفر هیبرت | ترجمۀ بیژن اشتری | نشر ثالث
کتاب موسولینی یکی از محبوب‌ترین عنوان‌ها در مجموعۀ کتاب‌های سرخ نشر ثالث است. کتابی که به برررسی زندگی و فعالیت‌های یکی از مشهورترین رهبران دیکتاتور جهان می‌پردازد. ویژگی این زندگینامه وجه دراماتیک و داستانی آن است و بیش از همه بر روی زندگی شخصی و سیری که او برای رسیدن به این جایگاه طی کرده، تمرکز می‌کند.
به باور بسیاری از تحلیلگران تصمیم‌های غلط موسولینی در طول جنگ جهانی دوم نه تنها خود او بلکه آدولف هیتلر را هم ضعیف کرد و در نهایت سبب شکست جبهۀ متحدین شد. هر چند در سالهای نخست جنگ جهانی دوم ایتالیا در کشورهای آفریقایی تصرفات بسیاری به دست آورد، اما چندین اشتباه تاکتیکی سبب شد که با اعلان جنگ انگلستان به ایتالیا کار برای موسولینی سخت شد. هر چند که هیتلر به کمک او شتافت، اما به زودی از میانه سال ۱۹۴۳ با سلسله شکست‌های موسولینی و فشار جبهه متفین اوضاع برای هر دوی آنها یعنی هم هیتلر و هم موسولینی خوب پیش نرفت.
شاید موسولینی هرگز در کابوس‌هایش هم نمی‌دید که چند سال بعد یعنی در آوریل ۱۹۴۵ جسد او و معشوقه‌اش تیرباران شود و برای چند روز ب با قلاب‌های مخصوص آویزان کردن گوشت قصابی‌ها از سقف یک ایستگاه پمپ بنزین وارونه آویخته شده تا آنکه با دستور پاپ جنازه‌ها را را پایین آوردند؛ می‌گویند در نهایت جسد او را به آتش کشیدند و خاکسترش را نیز به دریا ریختند.
فاشیسم و دموکراسی | جورج اورول | سودابه قیصری | نشر پارسه
پنج مقالۀ درخشان از جورج اورول یکی از هوشمندترین نویسندگان قرن بیستم که با تیزبینی نشان می‌دهد نشانه‌های ظهور فاشیسم چیست، کتاب حاضر در واقع نقشه راهی است برای خوانندگان امروزی که به درک روشنی از این نظریۀ سیاسی برسند و نشانه‌هایش را بشناسند. اورول این مقالات را در تاریک‌ترین دورۀ اروپا نوشته است، دوره‌ای که هنجارها و ارزش‌ها به شدت تغییر کرده بودند، صلح و فردیت تقبیح می‌شد و قرار بود همه برای یکی زندگی کنند. کتاب اورول برای خواننده امروزی به این دلیل جذاب است که نشان می‌دهد آزادی و دموکراسی تا چه حد شکننده هستند و می‌توانند به راحتی از دست بروند.
فاشیست جماعت را چطور بشناسیم | امبرتو اکو | یزدان جندقی | مان کتاب
اومبرتو اکو یکی از زخم‌خوردگان فاشیست‌ها و به نظر می‌رسد این جماعت پیراهن سیاهان را خیلی خوب می‌شناسد. او در این کتاب طی سه جستار مجزا ویژگی‌ها و بارزه‌های اصلی این جماعت را معرفی کرده است. اکو معتقد است به محض ظهور یکی از این نشانه‌ها سروکله فاشیسم پیدا خواهد شد. در این کتاب اکو چهارده بارزه فاشیسم را بیان می‌کند و برای هر کدام طرحی توسط میلاد موسوی کشیده شده است.
اکو چهارده نشانه اصلی ظهور فاشیسم را از این قرار طبقه بندی می‌کند که با از راه رسیدن سنت‌پرستی، عقل‌ستیزی، بدگمانی به زندگی روشنفکرانه، نقد ناپذیری، نژادپرستی، نزدیکی به طبقه متوسط ناکام، توهم دربارۀ قدرت خود و قدرت‌های دیگران، حرف زدن رهبران از یک نبرد نهایی، ستایشگری توده‌ها، قهرمان باوری، مردسالاری، ضدیت با پارلمان و ادبیاتی بدوی با دایره لغاتی یعنی سروکله فاشیست‌ها هم به زودی پیدا می‌شود. در این سه جستار او به روشنی به خواننده توضیح می‌دهد که فاشیست‌ها چطور با خدشه‌دار کردن واقعیت و انتقال اطلاعات سوگیری شده آن سرگذشت تلخ را برای مردم اروپا رقم زدند.
ساختار روانشناختی فاشیسم | ژرژ باتای | سمانه مرادیانی | بیدگل
ژرژ باتای فیلسوف و ادیب فرانسوی یکی از متفکران جریان‌ساز قرن بیستم بود که در مقالات متعددی به بررسی ساختار فاشیسم پرداخت. باتای معتقد است فاشیسم قدرتش را بیش از هر چیز از دو سر منشا می‌گیرد یکی نظامی‌گری و دیگری مذهب. براین اساس قدرت شماره یک همان کسی است که باید پرستیدش، هر چند که سویه‌های مذهبی همچون باوری پنهان زیر لایه نامی‌گری محو می‌شود. باتای از همین جهت است که فاشیسم را از منظر روانشناسی بررسی می‌کند چرا که معتقد است روابط احساسی که میان توده و رهبر در این وضعیت شکل می‌گیرد این دو را به هم پیوند می‌زند و رابطه‌ای میان مردم و رهبر می‌آفریند از جنس رابطه‌ای که میان سرباز و فرمانده وجود دارد.
سرچشمه‌ها و دکترین فاشیسم | جواننی جنتیله | سهیل صفاری | نگاه معاصر
کتاب حاضر یکی از متن‌های مقدس میان فاشیست‌ها و از اساسی‌ترین متون این نظریه سیاسی به شمار می‌رود که به قلم مهم‌ترین فیلسوف فاشیست یعنی یجیوانی جنتیله نوشته شده است. اینکه چه در سر یک فاشیست می‌گذرد و چطور با ارائه توجیهاتی منطق درونی فاشیسم را بازگو می‌کند. به باور بسیاری همین کتاب و فیسوفی چون جنتیله بود که سبب شد فاشیسم در ایتالیا موفق عمل کند.
گفت‌وگو با موسولینی | امیل لودویگ | مهدی تدینی | پارسه
امیل لودویگ در این کتاب رودروی یکی از مشهورترین چهره‌های کیش شخصیت جهان نشسته است و بی‌واسطه منویات موسولینی را با خوانندگانش در میان گذاشته است. موسولینی در این گفت‌وگو که در سال ۱۹۳۲ انجام شده از زندگی خودش، از تحولات فکری‌اش و اینکه چطور از یک سوسیالیست طرفدار حقوق کارگران به یک فاشیست یکه تاز تبدیل شده است و ایده‌های سیاسی‌اش حرف می‌زند. این گفت‌وگوها در سالی انجام شده که قدرت موسولینی در اوج خودش بود، هیتلر هنوز روی کار نیامده بود و او به عنوان یک چهره جریان‌ساز در اروپا یکه‌تازی می‌کرد.
کتاب «گفتگو با موسولینی» مقدمه و پنج بخش دارد که عبارتند از: «آموزش یک دولتمرد»، «گفتگوهایی دربارۀ دگردیسی‌ها»، «گفتگوهایی دربارۀ مسائل قدرت»، «گفتگوهایی دربارۀ محدوده‌های قدرت» و «گفتگو دربارۀ نبوغ و شخصیت».
نظریه‌های فاشیسم | ولفگانگ ویپرمن | مهدی تدینی | ققنوس
ولفگانگ ویپرمن در این کتاب با نگاهی جهان‌شمول سعی در بررسی تمام ابعاد این نظریه دارد، او سوالات اساسی همچون اینکه چطور جلوی چشم ما آزادی در بند کشیده می‌شود و یک شبه همه چیز در دامن فاشسیم سقوط می‌کند، بررسی کرده است. نظریه پردازی پیرامون فاشیسم، با تاریخ نویسی فاشیسم پیوندی تنگاتنگ دارد و هنگام بحث نظری، دانستن تاریخ فاشیسم بسیار مهم است. اما نویسنده به گونه‌ای ماهرانه از لغزیدن بحث به درون روایت تاریخ خودداری کرده و همین ویژگی فهم کتاب را ساده‌تر ساخته است.
یکی از جنبه‌های مهم حد وسط طلایی این است که این حد وسط نسبت به افراد و شرایط مختلف می‌تواند متفاوت باشد.
از نظر شانتال موف جوهر امر سیاسی، نه اجماع که ستیز است.
بسیاری از کارگزاران و تصمیم‌گیرندگان به علت ناآشنایی با متغیرهای گوناگون مسائل رفتاری، با ساده‌انگاری راه‌حل‌هایی پیشنهاد می‌کنند که البته مبتنی با دیدگاه علمی نیست.
در این مقاله برخی از تأثیرگذارترین کتاب‌های برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات را بررسی می‌شود که بر موضوعات متنوعی تمرکز کرده‌اند و در سبک‌های نوآورانه‌ای نوشته شده‌اند.
افسوس که گاه نقدها و پاسخ نقدها بیشتر برای مطالعۀ موردی بی‌اخلاقی، بی‌ادبی و مغالطه به کار می‌آیند تا برای کشف حقیقت.
