از میان کتابهای خوبی که امسال خوانده‌ام چهارتا خوب‌تر بودند. دوتا از آنها عمومی هستند و دوتایشان تخصصی: ظرافت جوجه تیغی اثر موریل باربری با ترجمه مرتضی کلانتریان که نشر آگاه منتشر کرده؛ تاریخ کتابخوانی نوشته آلبرتو مانگوئل با ترجمه رحیم قاسمیان که هرمس منتشر کرده است. فقط استدلال نوشته مایکل بروس و استیون باربن با ترجمه میثم محمد امینی که نشر نو منتشر کرده و دریدا در متن نوشته عبدالکریم رشیدیان که نی منتشر کرده است. اولی را امسال برای بار دوم خواندم و آخری را هنوز به پایان نرسانده‌ام که هر چقدر هم مشتاق باشی نمی‌شود با شتاب پیش برد.
یکم) موریل باربری معلم فلسفه و رمان نویسی فرانسوی است و ظرافت جوجه تیغی رمانی فلسفی. داستان از ساختمانی مجلل در پاریس روایت می‌شود که دو شخصیت اصلی آن زنِ سرایدار و دختر نوجوانِ یکی از ساکنان ساختمان هستند. زنِ سرایداری که مخفیانه هوسرل و تولستوی می‌خواند و دخترک نوجوانی که برای خودکشی در تولد سیزده سالگی‌اش برنامه‌ریزی می‌کند… خانم معلم فیلسوف پیش از هر چیز داستان جذابی برایتان تعریف می‌کند و بدون اینکه متوجه باشیم فلسفه هم درس می‌دهد.
دوم) کتاب آلبرتو مانگوئل، تاریخ کتابخوانی، را هدیه گرفتم و راستش نه نویسنده را می‌شناختم و نه قصدی برای مطالعه کتابش داشتم. اتفاقی کتاب را ورق زدم و چندان پیش نرفتم چون باید برمی‌گشتم و از اول شروع می‌کردم. ضمن اینکه گستره‌ی دانایی نویسنده وادارم کرد درباره‌اش تحقیق کنم. مانگوئل نویسنده‌ای آرژانتینی است که ارادتی عمیق به کتاب‌ها دارد و آثار دیگری هم از او به فارسی ترجمه شده است. او در این کتاب از ابعاد گوناگون به معجزه کتاب‌خواندن پرداخته است. معجزۀ «دستیابی به بایگانی خاطرات بشری و نجات صدای نیاکان ما از دل گذشته‌ها».
سوم) عنوان کامل کتاب بروس و باربن فقط استدلال مهمترین ۱۰۰ استدلال تاریخ فلسفه غرب است. نویسندگان کتاب امیدوارند راهنمایی کارآمد پدیدآورند که دانشجویان را از دوره کارشناسی فلسفه بی‌نیاز کند! صرف نظر از اینکه با چه نیتی چنین کتاب خوبی پدیدآورده باشند (خود من اصلا با حذف دوره کارشناسی فلسفه موافق نیستم و خیال می‌کنم دفاع از آن ناشی از نگاهی محدود به فلسفه و آموزش آن است)؛ حاصل کارشان مجموعه بسیار خوش‌خوانی برای آشنایی با ادعاها و شیوه استدلال بزرگترین ذهن‌های تاریخ برای دفاع از مدعیاتشان است. استدلال‌های فیلسوفان در فصل‌های مجزا بازگویی و تحلیل شده است و حوزه‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد: فلسفه دین، متافیزیک، معرفت‌شناسی، فلسفه اخلاق، فلسفه ذهن، فلسفه علم و فلسفه زبان. این کتابِ مسئله‌محور، در کنار اغلب کتابهای تاریخ محور، می‌تواند مدخلی جدی و جذاب هم برای علاقمندان تازه‌کار فلسفه و منطق باشد و هم برای کهنه‌کاران و هم معلمان. کاش نویسندگان مطالبه متواضعانه‌تری را بر پیشانی کتاب درج می‌کردند ـ گرچه فیلسوفان را با تواضع چه‌کار!
چهارم) خوش‌ترین خبر کتابی در ۱۴۰۲ برای من خبر انتشار کتاب دریدا در متن بود. دریدا فیلسوفی دوست داشتنی برای من است که همیشه در دست و پنجه نرم کردن با آثارش شکست خورده‌ام. دریدا عمیق، وسیع و دشوار است. دریدا در متن نخواسته از دشواری، وسعت یا عمق فیلسوف کم کند تا اندیشه‌هایش را برای خواننده فارسی زبان آسان‌یاب کرده باشد. دریدا در متن درکنار فیلسوف ایستاده و وفادارانه به تقویم و تاریخ او قدم به قدم پیش می‌آید، ولی ما را هم به حال خود رها نکرده است ـ اگر با طمأنینه و تأمل پیش بیاییم.
به مناسبت روز بزرگ‌داشتِ فرزانه‌ی توس و با نگاهی فراتر از زبان
به مناسبت ۲۵ اردیبهشت روز فردوسی
باوجودی که دوران پرشور و نشاط جوانی هم در داستان و هم در زندگی واقعی جذاب است، رمان‌های خوش‌نویسی که شخصیت‌های مسن را به نمایش می‌گذارند در میان خوانندگان و داوران جوایز ادبی محبوب هستند.
«سایه خطاپوش مرگ» گاهی از یاد ما می‌برد که احتمالا متوفی صفات بدی هم داشته، عملکردش خان و مان عده‌ای را به خطر انداخته یا ویران کرده یا حداقل موجب تشویش خاطر عده‌ای از خلایق شده و خواب و آرام را از چشم‌شان ربوده.
نگاهی به اندیشه ابن‌عربی و عرفان او
