اعتماد: مرحوم آذرتاش آذرنوش (۱۴۰۰-۱۳۱۶) یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران و استادان زبان و ادبیات عرب در ایران بود که با آثار ارزشمند خود، به‌ویژه کتاب چالش میان فارسی و عربی، تأثیر عمیقی بر مطالعات زبان‌شناسی و تاریخ فرهنگی ایران و جهان عرب گذاشت. این یادداشت به بررسی زندگی او و اهمیت این کتاب می‌پردازد و تلاش می‌کند جایگاه آن را در شناخت تعاملات زبانی و فرهنگی میان فارسی و عربی روشن سازد. آذرتاش آذرنوش در ۲۹ بهمن ۱۳۱۶ در قم‌زاده شد، اما تحصیلات ابتدایی خود را در تهران و اهواز گذراند و سپس در دبیرستان دارالفنون تهران به تحصیل در رشته ادبی پرداخت. عشق او به ادبیات از همان جوانی در فعالیت‌های ادبی و سرودن شعر نمایان بود. پس از اتمام تحصیلات مقدماتی، در رشته ادبیات عرب دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد و سپس برای ادامه تحصیل راهی فرانسه شد. او با اخذ دو مدرک دکتری در ادبیات عرب، به عنوان یکی از نخستین ایرانیانی که در این حوزه به چنین جایگاهی رسیدند، به کشور بازگشت. آذرنوش در طول زندگی حرفه‌ای خود در دانشگاه تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و دیگر نهادهای علمی فعالیت کرد و تا پایان عمر به پژوهش و آموزش همت گماشت.
چالش میان فارسی و عربی
کتاب «چالش میان فارسی و عربی: سده‌های نخست»، منتشرشده توسط نشر نی در سال ۱۳۸۵، یکی از برجسته‌ترین آثار آذرنوش است که به بررسی رابطه پیچیده و پویا میان دو زبان بزرگ منطقه، یعنی فارسی و عربی، در سده‌های اولیه پس از اسلام می‌پردازد. این کتاب نه‌تنها یک اثر زبان‌شناختی، بلکه پژوهشی تاریخی و فرهنگی است که پرسش‌هایی بنیادین را مطرح می‌کند: چرا زبان عربی با وجود نفوذ گسترده‌اش در ایران پس از اسلام نتوانست جایگزین فارسی شود؟ فارسی چگونه توانست در برابر زبان قدرتمند عربی مقاومت کند و حتی آن را به حاشیه براند؟ این پرسش‌ها که در پیشگفتار کتاب نیز به آنها اشاره شده، محور اصلی پژوهش آذرنوش را تشکیل می‌دهند. آذرنوش در این اثر نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، فارسی در سده‌های نخست هجری به حاشیه نرفت، بلکه به‌صورت پنهان و در بطن جامعه ایرانی به حیات خود ادامه داد. او با استناد به شواهد تاریخی و متون غیررسمی، استدلال می‌کند که فارسی از قرن اول هجری رواج داشته و حتی پیش از قرن سوم، که برخی محققان آن را زمان پیدایش متون مکتوب فارسی می‌دانند، به خطوطی مانند مانوی، عبری و سریانی نوشته می‌شده است. این نظریه با دیدگاه‌های سنتی که فارسی را زبانی محلی و رو به زوال در آن دوران می‌دانستند، در تضاد است و دریچه‌ای نو به سوی درک هویت زبانی ایرانیان می‌گشاید.
اعراب مهاجر و فرهنگ ایران
یکی از نکات برجسته کتاب، تحلیل روند تعامل فرهنگی میان ایرانیان و اعراب است. آذرنوش توضیح می‌دهد که چگونه اعراب مهاجر در ایران به‌تدریج در جامعه فارسی‌زبان تحلیل رفتند و زبان عربی، با وجود پشتوانه دینی، علمی و سیاسی، نتوانست بر فارسی غلبه کند. او این پدیده را به قدرت تاریخی و ریشه‌دار فارسی نسبت می‌دهد که به عنوان زبانی با پیشینه کهن، توانست در برابر عربی ایستادگی کند. در عین حال، او به تأثیر متقابل این دو زبان نیز توجه نشان می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه فارسی با پذیرش واژگان عربی، خود را غنی‌تر ساخت، در حالی که عربی نیز از نفوذ عناصر پارسی بی‌بهره نماند.
زبان در بستر تاریخ و فرهنگ
کتاب چالش میان فارسی و عربی از نظر روش‌شناسی نیز اثری قابل‌توجه است. آذرنوش با رویکردی تاریخ‌مندانه و جامعه‌شناسانه، زبان را در بستر تاریخ و فرهنگ تحلیل می‌کند. او به‌جای تکیه صرف بر متون رسمی، از شواهد غیرمستقیم و پراکنده بهره می‌برد تا تصویر جامع‌تری از وضعیت زبانی آن دوران ارایه دهد. این روش، که به نظریه‌پردازی نیز منجر شده، به خواننده امکان می‌دهد تا فراتر از داده‌های خام، به درک عمیق‌تری از پویایی‌های فرهنگی و زبانی دست یابد. فصل‌بندی دقیق و ذوق پژوهشی او در این کتاب، به‌ویژه در بررسی دولت‌های پیش از اسلام و تأثیرات ایرانی بر آنها، نشان‌دهنده دقت و تعهد علمی اوست. اهمیت این کتاب در روزگار ما، که هویت ملی و فرهنگی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته، دوچندان است. چالش میان فارسی و عربی نه‌تنها به زبان‌شناسان، بلکه به هر کسی که به تاریخ و هویت ایرانی علاقه‌مند است، یادآوری می‌کند که زبان فارسی چگونه به عنوان یکی از ارکان اصلی هویت ایرانی، در برابر چالش‌های تاریخی سربلند بیرون آمده است. این اثر همچنین به ما می‌آموزد که تعامل فرهنگی میان ملت‌ها، اگرچه گاه با تنش همراه است، می‌تواند به غنای هر دو طرف منجر شود. آذرتاش آذرنوش با این کتاب و دیگر آثارش، مانند راه‌های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی و فرهنگ معاصر عربی- فارسی، میراثی گران‌بها از خود به جای گذاشت. او که در سال ۱۴۰۰ درگذشت، به عنوان چهره ماندگار ادبیات عرب و برنده چندین جایزه کتاب سال، تا آخرین روزهای زندگی به پژوهش و آموزش ادامه داد. چالش میان فارسی و عربی گواهی است بر ذهن نظریه‌پرداز و نگاه عمیق او به تاریخ و فرهنگ، و بی‌تردید یکی از مهم‌ترین منابع برای درک رابطه میان این دو زبان و تمدن بزرگ باقی خواهد ماند. «چالش میان فارسی و عربی» دعوتی است به بازاندیشی در هویت زبانی و فرهنگی ما. آذرنوش با قلم توانمند خود نشان داد که فارسی نه‌تنها زبانی زنده و پویا بوده، بلکه در دل چالش‌ها و تعاملات تاریخی، راه خود را به سوی شکوفایی گشوده است. «چالش میان فارسی و عربی» نوشته مرحوم آذرتاش آذرنوش به همت نشر نی منتشر شده است و همچنان در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد.
این کتاب، یکی از آثار پرفروش ژاپن است.
این کتاب از آن دست آثاری است که علاقمندان شعر معاصر فارسی چون به دستش بگیرند، تا تمامش نکنند، بر زمینش نمی‌نهند.
گفت‌وگوهای غیررسمی و صمیمی اغلب فرصت بازخوانی تاریخ‌اند و زاویه‌های دیگری از تاریخ را نشان می‌دهند که در روایت‌های رسمی کمتر دیده می‌شود.
«بیگانگی از خود» شایدمحوری‌ترین مؤلفه‌ا است که در آثار توماس برنهارد به چشم می‌خورد.
معرفی کتاب «چهار سرباز» نوشته‌ی اوبر مینگارللی
