تأثیر خواهرها و برادرها بر آنچه هستیم

گفت‌وگو با نینا جمشیدنژاد

نینا جمشیدنژاد روان‌درمانگر روانکاوانه، گروه‌کاو و مترجم است. او پیش‌تر کتاب‌های متعددی در زمینه‌ی ادبیات، روان‌شناسی و روانکاوی ترجمه و منتشر کرده است. «بررسی گروه‌کاوانه‌ی ماتریکس همشیری: خواهرها و برادرها چگونه زندگی ما را شکل می‌دهند؟» تازه‌ترین ترجمه‌ی اوست که انتشارات ارجمند آن را منتشر کرده است. به همین مناسبت مرکز فرهنگی شهر کتاب گفت‌وگوی کوتاهی با او درباره‌ی این کتاب کرده است که در پی خواهد آمد:

ابتدا لازم است کمی درباره‌ی این کتاب برای ما توضیح دهید.

وال پارکر که خودش روان‌درمانگر روانکاوانه و گروه‌کاو است، این کتاب را با نگاهی به روابط خواهرها و برادرها در سه بخش نوشته. بخش اول بر ابعاد زندگی و ارتباط خواهران و برادران با هم متمرکز است و از این می‌گوید که این روابط چطور زندگی مستقل ما را در بزرگسالی تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. بخش دوم نگاهی بالینی به این روابط همشیری دارد و ماتریکس این ارتباطات را در اتاق درمان گروهی و فردی دنبال می‌کند. بخش سوم در مقیاسی بزرگ‌تر ماتریکس همشیری را در سازمان‌ها، نهادها و جامعه دنبال می‌کند.

انگیزه‌ی شما از انتخاب این کتاب برای ترجمه چه بوده است؟

من به‌عنوان یک روان‌درمانگر روانکاوانه و گروه‌کاو شاهد بوده‌م که در آموزش و کار درمانگران ما، حتی در میان اساتید و درمانگران نام‌آشنا تأکید بیشتر بر روابط والد ـ فرزندی است. این البته درمورد بقیه‌ی دنیا هم صادق است. روابط همشیری برخلاف والدـ  فرزندی، افقی است و در نتیجه تحلیل رقابت‌ها، همکاری‌ها، شکست‌ها و موفقیت‌ها در ماتریکس همشیری بسیار متفاوت است. درحالی‌که روابط همشیری از مهم‌ترین و اثرگذارترین روابط اولیه‌ی انسان محسوب می‌شود، کمبود تحلیل و کاوش این ماتریکس در جامعهٔ دانشگاهیان ما بسیار احساس می‌شود.

درحالی‌که اگر به روایات بیماران‌مان در فضای درمان فردی و گروهی خوب گوش بدهیم، یا حتی برگردیم و با ذهنی باز به تاریخچه و گذشته‌ی زندگی خودمان نگاه کنیم، تأثیری که خواهرها و برادرهای ما بر فردی که امروز هستیم گذاشته‌اند، انکارناپذیر خواهد بود. همین الآن کمی فکر کنید؛ در تمام دوران کودکی کسی را به‌خاطر می‌آورید که بیش از خواهر یا برادرتان شریک رازها، داستان‌ها و روایات گفته و ناگفته‌ی شما بوده باشد؟ کسی که گاه با یک کلمه، جمله یا اشاره داستانی را که در ذهن دارید بخواند؟ حتی درمورد تک‌فرزندها ـ چه کسانی که از ابتدا بدون خواهر و برادر بزرگ شده‌اند، چه کسانی که خواهر و برادری از دست داده‌اند ـ همان‌طور که در کتاب به‌زیبایی و با مثال‌هایی گویا توضیح داده شده، سایه‌ی این خواهر و برادر ناموجود/مُرده تا همیشه با فرد می‌ماند و به زندگی، شخصیت و روابط آینده‌ی او شکل می‌دهد. من نه‌فقط به‌عنوان یک درمانگر، به‌عنوان فردی که به‌دنبال کسب آگاهی و درمان خود نیز هست به سراغ این کتاب رفتم. تصمیم من برای ترجمهٔ این کتاب تا حد زیادی به این دلیل بود که امید داشتم همان‌گونه که کتاب به درمان خود من کمک کرد، برای سایرین نیز مفید باشد.

مخاطب هدف این کتاب چه کسانی هستند و آیا مباحث این کتاب برای خوانندگان غیرمتخصص هم قابل استفاده است؟

اگر به مخاطب متخصص کتاب نگاه کنیم، امید من این است که خواندن کتاب به روان‌درمانگران و روانکاوان کمک کند در کنار روابط والد و فرزندی که بی‌شک اهمیت بسیاری در زندگی و ساخت شخصیت ما دارد،‌ روابط مهم همشیری را هم از قلم نیندازند و به چگونگی تأثیر و تأثر همشیرها بر همدیگر نیز توجه کنند. اما مهم‌تر از آن، فکر می‌کنم کتاب می‌تواند به مخاطب عام کمک کند ارتباط بین روابطی را که در گذشته با خواهر و برادرهایش داشته با زندگی و روابط کنونی‌اش درک کند و متوجه الگوهایی شود که ناخودآگاه آنها را تکرار می‌کند و در نتیجه به بینشی که برای بهبود یا اصلاح روابطش نیاز دارد، دست پیدا کند. درنتیجه، از سویی به صلحی درونی با همشیرهایش برسد و از سوی دیگر روابط کنونی‌اش را بر همان مبنا اصلاح کند. همچنین، این درک و آگاهی می‌تواند الهام‌بخش زندگی و روابط بین‌فردی سالم‌تری در گروه بزرگ‌تر اجتماع، کشور و جهانی باشد که در آن زندگی می‌کنیم. به‌خصوص در جامعه‌‌ی حال حاضر ما که قوای حاکمه بر یکدست کردن نیروها و جهت‌دهی نهادهای اجتماعی متمرکز است، این بر عهده‌ی مردم و متخصصین است که پویایی‌های همشیری خودشان را در خانواده، گروه‌ها و نهادهای اجتماعی پیدا کنند و آنها را قوام دهند. ما مردم بدون تشخیص، تحلیل و تقویت روابط افقی همشیری از خانواده تا اجتماع خود نمی‌توانیم مردم باشیم و تنها توده‌ای بی‌شکل در دست قدرتمندان داخلی و خارجی خواهیم بود.