انصاف نیوز: سعید طاووسی‌مسرور، استاد تاریخ و عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، ضمن اینکه معتقد است نگرش آخرالزمانی هیچ اختصاصی به مذهب شیعهٔ دوازده امامی ندارد و در سایر ادیان و مذاهب نیز وجود دارد می‌گوید یکی از مواردی که باعث می‌شود چنین رویکردهایی اوج بگیرند ظهور دولت‌های شیعی‌ست. در دورهٔ صفویه هم گسترش روایات آخرالزمانی را داشته‌ایم و همین الآن هم داریم چون آن دولت فکر می‌کند قرار است مقدمهٔ دولت امام زمان باشد.
به باور آقای طاووسی زمان تعیین کردن یا تطبیق‌های آخرالزمانی -نظیر آنچه در مستند «ظهور نزدیک است» نمایش داده می‌شود- بر ضد فلسفهٔ باور به موعود و امیدبخشی آن عمل می‌کند.
انصاف نیوز: زمان آقای احمدی‌نژاد روایت‌ها و تطبیق‌های آخرالزمانی خیلی داغ شد. اعتراضات ۸۸ را گفتند نشانه است چون در زمان نزدیک به آخرالزمان فتنه زیاد می‌شود و چنین و چنان مشخصاتی دارد. در مورد رفتارهای خود آقای احمدی‌نژاد نیز حرف‌هایی گفته شد. به نظرتان آن زمان چرا این دیدگاه‌ها اوج گرفت؟ و چرا تعدادی از عالمان دینی یا مراجع هم در خلوت یا جلوت حمایت کردند؟
اساسا روایات مربوط به آخرالزمان خیلی‌شان سند معتبری ندارند. روایاتی که وجود دارند اصلا معلوم نیست مربوط به چه دوره‌ای و با چه مقدار قطعیتی‌ست. به تعبیر امام خمینی ظهور ممکن است ده هزار سال دیگر باشد.
در این میان بعضی‌ها، چه سیاسیون و چه علما، ممکن است گرایش آخرالزمانی پررنگ‌تری داشته باشند و بیشتر از این قبیل حرف‌ها بزنند. مثلا از آقای بهجت نقل کرده‌اند که ظهور اینقدر نزدیک است که پیرمردها هم آن را خواهند دید! خب ایشان خودش از دنیا رفت ولی ظهور هنوز اتفاق نیفتاده! یا انواع و اقسام این تعابیر که رهبری پرچم را به دست امام زمان خواهد سپرد.
یکی از مواردی که باعث می‌شود چنین رویکردهایی اوج بگیرند ظهور دولت‌های شیعی‌ست. در دورهٔ صفویه هم گسترش روایات آخرالزمانی را داشته‌ایم و همین الآن هم داریم. آن دولت فکر می‌کند قرار است مقدمهٔ دولت امام زمان باشد.
صفویان هم ظهور را نزدیک می‌دانستند. تا حدی که شاه تهماسب صفوی به یکی از خواهرانش اجازهٔ ازدواج نداد برای اینکه زمان ظهور حضرت مهدی با او ازدواج کند! آثاری هم در همان دوران دربارهٔ اتصال صفویه به صاحب الزمان نوشته شد.
الان هم شاهد چنین فضایی هستیم. بیراه نیست که بگوییم وقتی دولتی شکل می‌گیرد، مراحل تاسیس و تثبیت را می‌گذراند و بعد سختی‌ای برای آن پیش می‌آید متمسک به باور انتظار می‌شود.
مثلا صفویهٔ بعد شاه عباس هم یک دولت ضعیف است. در معاهدهٔ بین شاه صفی و عثمانی کل عراق عرب برای همیشه به عثمانی داده شد. از ترکمانچای هم بدتر بود. برای این دولت مصائبی پیش آمده و متمسک به باور انتظار و مهدویت شده است.
الآن هم همین است. ما مرحلهٔ تاسیس و تثبیت را در جمهوری اسلامی رد کرده‌ایم. البته نمی‌خواهم بگویم الآن یک نظام ضعیف داریم اما مشکلات و چالش‌هایی داریم که کم هم نیستند. رهبری هم به این موضوع اشاره داشته که جمهوری اسلامی نتوانسته برخی شعارهای انقلاب مثل عدالت را محقق کند. اینکه بشارت دهیم منجی در راه است و ما و مظلومان جهان را نجات خواهد داد و دشمنانمان یعنی آمریکا و اسرائیل را نابود خواهد کرد همه از تبعات شرایطی‌ست که گرفتار آن هستیم.
در مورد اینکه چرا علما در این موضوعات و موقعیت‌ها ورود کرده‌اند یا می‌کنند خب آنها هم انسان هستند! بعضی علما موضوعاتی را می‌گویند که ما نمی‌دانیم و معلوم نیست کی باشد. بعضی هم از سر اشتیاق به اتفاق افتادن ظهور به این باور می‌رسند که ظهور نزدیک است.
همانطور که عرض کردم این دیدگاه‌ها در گذشته هم بوده مثلا علامه مجلسی (ره) رساله‌ای به نام «رجعت» دارند که همان زمان مورد انتقاد بعضی علما قرار گرفت. ایشان در این رساله حتی زمان ظهور را هم تعیین کرده‌اند یعنی سال ۱۱۵۰. می‌دانیم که صفویه ۱۱۳۵ ساقط می‌شود و ۱۱۱۰ هم خود علامه از دنیا می‌رود. حالا این حرف را ایشان از کجا آورده؟! ایشان یک محاسبات خاصی با آیات قرآن و ضرب و تقسیم و چنین و چنان انجام داده و به این عدد رسیده.
«توقیت»، یعنی تعیین وقت ظهور، حرام است؛ پس علامه چطور این را مطرح کرده؟! قیدی مطرح می‌کنند که انشاالله اینطور باشد و امید داریم و…
مثال دیگر آثار مرحوم بهجت است. در کتاب «در محضر بهجت» این موضوعات وجود دارد. حالا اینکه بین علمای برجسته است بین خطبا و منبری‌ها که دیگر این مسئله امر شایعی‌ست! کلا مسئلهٔ مهدویت موضوعی‌ست که خیلی می‌شود روی آن مانور داد و عموم را با خود همراه کرد، لذا در مورد روایات آن باید بیشتر احتیاط کرد چون داعیه برای جعل آنها بیشتر وجود دارد. شاهدش هم انواع و اقسام سواستفاده‌هایی که از مهدویت شده است.
من منظورم این نیست که علمای ما الزاماً سوءاستفاده می‌کرده‌اند. ممکن است تجلی یک ارادت شخصی و باور شخصی بوده باشد که در قالب این مسئله بیان شده. اما در دهه‌های اخیر دیدیم که از اندیشه مهدویت سوء استفاده‌هایی هم شد. مثلاً مستند «ظهور نزدیک است» و ربط دادن آقای احمدی نژاد به امام زمان که البته کیفیت این نقل قول‌ها هم محل بحث است.
آفات شناختی ناشی از فضای مجازی
گفت‌وگو با اکبر معصوم‌بیگی
واقعه ناتمام در گفت‌وگو با فاطمه علی‌اصغر
گفت‌وگو با فرهاد محرابی
گفت‌وگو با بهاءالدین خرمشاهی
