نخستین برگردانی که از شعرهای فروغ فرخزاد در ترکیه، در قالب کتاب، ارائه شده، ترجمه‌ی مشترکی است از اُنات قوتلار[۱] و همکار ایرانی‌اش، جلال خسروشاهی[۲]. این برگردان را با نام Sonsuz Günbatımı (غروب ابدی)، که برگردان گزیده‌ای است از شعرهای فروغ، بر اساس آنچه در تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه[۳] آمده، اولین بار ۱۹۸۹ در ۵۸ صفحه، نشر آدا[۴] در استانبول، با شماره شابکِ ۹۷۵۴۳۸۰۰۷۴ منتشر کرده است. جست‌وجوی من برای یافتن نسخه‌ی پی‌دی‌اف این کتاب بی‌نتیجه ماند و فقط توانستم تصویر جلد آن را پیدا کنم (تصویر یک). اکنون نسخه‌هایی از این چاپ در تارنماهای مربوط به فروش کتاب‌های قدیمی (دست‌دوم) در ترکیه به فروش گذاشته شده است.
طبق برگه‌های کتابخانهی ملی ترکیه، انتشاراتِ قرمزی‌کدی[۵] در استانبول همان برگردان قوتلار و خسروشاهی را با همان نام، ۲۰۱۹، به‌همراه تصویرهایی در ۷۲ صفحه با شماره شابک ۹۷۸۶۰۵۲۹۸۴۷۴۱ بازنشر کرده که این ترجمه، براساس اطلاعات ارائه شده در تارنماهای فروش برخط کتاب در ترکیه، همان سال، تجدید چاپ نیز شده است. تصویر جلد چاپ‌های نخست و دوم این ترجمه در بسیاری از تارنماهای معرفی و فروش کتاب ترکیه در دسترس است (تصویر دو). بر اساس برگهی معرفی این کتاب در تارنمای kitapyurdu.com، چاپ اول در پنجمین ماه ۲۰۱۹ و حسب برگهی معرفی تارنمای ciceksepeti.com، چاپ دوم در یازدهمین ماه ۲۰۱۹ عرضه شده است؛ همچنین اطلاعات تارنمای sozcukitabevi.com نشان می‌دهد ترجمه‌ی یادشده در دهمین ماه ۲۰۲۰ به چاپ چهارم نیز رسیده است. برخی از تارنماهای فروش کتاب، همچون amazon.com.tr و bkmkitap.com تعداد صفحههای کتاب را ۸۰ ذکر کرده‌اند.
درکل برای برگردان یادشده سه برگ هویتی در تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه ثبت شده است. یکی برای چاپ نخست (نشر آدا) و دو دیگر برای چاپ دوم (نشر قرمزی‌کدی). در برگ‌های هویتی چاپ دوم، ماه انتشار نیامده و تفاوت برگهی دوم چاپ دوم با برگهی اول همان چاپ این است که در برگهی دوم، با همان شماره شابک، نام چاغلایان چویک[۶] به‌عنوان ویراستار ثبت شده است. چون به نسخه‌ی پی‌دی‌اف این چاپ دسترسی نداشتم، نمی‌توانم اطلاعات بیشتری درباره‌اش ارائه کنم. می‌توانید نام کتاب و نام مترجمان را در فضای مجازی جست‌وجو کنید و صفحههای مربوط به این چاپ‌ها را ببینید.
اما کتاب دیگری هم درباره فروغ فرخزاد، این‌بار به قلم جلال خسروشاهی و با برگردان مشترک مؤلف، اونات قوتلار و خندان یالواچ[۷] در تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه ثبت شده است که Furuğ’un öyküsü (داستان فروغ) نام دارد و بر اساس برگهی شناسنامه‌اش در تارنمای یادشده، نشرِ جانِ[۸] استانبول، آن را ۱۹۹۲ با شماره شابکِ ۹۷۵۵۱۰۳۷۵۹، در ۸۸ صفحه عرضه کرده است (تصویر سه). در ترکیه نسخه‌های این کتاب در تارنماهای فروش کتاب‌های دست‌دوم به فروش می‌رسد. محتوا یا مضمون این کتاب چیست؟ جست‌وجوی من برای یافتن نسخه‌ی پی‌دی‌اف یا شرحی راهگشا درباره‌اش سرانجامی نداشت.
چهارمین کتاب درباره‌ی فروغ Ve Yaralarım Aşktandır (و زخم‌های من از عشق است) نام دارد و مترجم آن جلال خسروشاهی است. بر اساس اطلاعات تارنمای kitantik.com که به فروش کتاب‌های دست‌دوم می‌پردازد و اطلاعات تارنمای dr.com.tr این کتاب را که برگردان بخشی است از شعرهای فرخزاد، نشر اوْتکیِ[۹] آنکارا، ۱۹۹۹ منتشر کرده است. هیچ‌یک از این دو تارنما تعداد صفحههای کتاب را ننوشته‌اند و این اثر در تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه ثبت نشده است. همچنین نسخه‌ای از این کتاب را تارنمای انگلیسی‌زبان biblio.com معرفی و تصویر جلد آن را نیز بارگذاری کرده است که از همان تصویر مشخص می‌شود رضا براهنی مقدمه‌ای بر این ترجمه نوشته و دسامبر ۱۹۹۹ یک نسخه از کتاب را در شهر تورنتوی کانادا به کسی هدیه داده است. تارنمای بیبلیو تصویر امضای براهنی را اسکن و به تصویر جلد افزوده است (تصویر چهار). تعداد صفحههای کتاب را نتوانستم در منبعی پیدا کنم.
سال ۲۰۰۲ کتابی دیگر از شعرهای فروغ، در ترکیه، باز با برگردان جلال خسروشاهی، با حذف حرف «واو» از ابتدای نام کتابِ پیشین منتشر می‌شود. این کتاب را که Yaralarım Aşktandır (زخم‌های من از عشق است) نام دارد، نشر تلوس[۱۰] استانبول در ۲۰۳ صفحه به چاپ رسانده است (تصویر پنج). اگرچه مشخصات این چاپ نیز در تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه ثبت نشده، در چندین تارنمای فروش برخط، همچون halkkitabevi.com و dr.com.tr عرضه شده است. بر اساس اطلاعات تارنمای kitapyurdu.com همین کتاب را ۲۰۰۹ با شماره شابک ۹۷۸۹۹۴۴۱۴۶۵۸۶ در ۲۸۳ صفحه نشر کانگورو[۱۱] در آنکارا، با مقدمه‌‌ی رضا براهنی ـ که مِی ۱۹۹۸ در تورنتو نوشته شده ـ بازنشر کرده است. بر اساس اطلاعات تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه کتاب یادشده را ۲۰۱۴ نشر توتمِ[۱۲] استانبول در ۲۹۶ صفحه با شماره شابک ۹۷۸۹۹۴۴۳۳۰۱۴۵ منتشر و ۲۰۱۸ با شماره شابک ۹۷۸۹۹۴۴۳۳۰۵۵۸ در همان تعداد صفحه، تجدید چاپ کرده است. بر پایه اطلاعات تارنمای kitapyurdu.com چاپ چهارم این کتاب را نیز نشر توتم با شماره شابک ۹۷۸۹۹۴۴۳۳۰۱۴۵ ژانویه‌ی ۲۰۲۰ در ۳۰۰ صفحه ارائه کرده است. تارنمای alsatkitap.com نیز خبر داده که نشر توتم پنجمین چاپ همین اثر را باز در ۲۰۲۰، البته با طرح جلدی متفاوت به بازار فرستاده است.
همچنین در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ نمایشی نیم‌ساعته با نام Yaralarım Aşktandır (زخم‌های من از عشق است) بر اساس داستان زندگی فروغ در چند شهر ترکیه اجرا شده است. این نمایش یا به‌تعبیری پرفورمنس را شبنم ایشی‌گُزل[۱۳] نوشته، برفین زندرلی‌اُغلو[۱۴] کارگردانی کرده و با تک‌بازیگری نازان کسال[۱۵] به روی صحنه رفته است (تصویر شش).
آنچه گذشت روایت بخشی از میراث ادبی ایرانی در همسایه غربی‌مان بود. چنان‌که دیدید به‌دلیل دسترسی نداشتن به اصل کتاب‌ها نمی‌شود از راه جست‌وجوهای مجازی به روایتی دقیق درباره‌ی اطلاعات کتابشناختی دست یافت. ثبت نشدن بخشی از اطلاعات در تارنمای کتابخانهی ملی ترکیه هم از مواردی است که قاعدتاً به ضعف آرشیو ملی آن کشور بازمی‌گردد. جای خالی بررسی‌های کتابشناختی در میان آشفتگی‌های اطلاعاتی به‌روشنی درک می‌شود. البته داستان فروغ در ترکیه به برگردان‌ها و کوشش‌های جلال خسروشاهی محدود نمانده و پس از او، مترجمان ترکیه‌ای نیز دست به ترجمه و انتشار برگردان شعرهای فرخزاد و آثاری درباره‌ی او زده‌اند؛ چنان‌که اگر نام فروغ را بر اساس املای ترکی و لاتین آن (Furuğ/ Füruğ Ferruhzad) جست‌وجو کنید، با کتاب‌های متعددی روبه‌رو خواهید شد. Ah Ayetleri (آیه‌های آه) اثر ناصر صفاریان با برگردان مشترک دریا اوْندر و مقبوله آراس عیوضی، Sonsuz Gün Batımında (در غروبی ابدی) اثر بهروز جلالی با برگردان کنعان قره‌بولوت، Kuş Ölümlüdür Sen Uçmayı Hatırla (پرنده مردنی است، پرواز را به‌خاطر بسپار) گزیده‌ی شعر فروغ با ترجمه لونت چویکر و Bir Başka Doğuş (تولدی دیگر) منتخب شعر با برگردان خدیجه گلجان توپقایا بخشی از این ترجمه‌ها است.
امیدوارم یکی از پژوهشگران ایرانی ساکن ترکیه به تدوین کتابشناسی فروغ در آن کشور همت کند؛ زیرا احتمالاً فروغ شناخته‌شده‌ترین شاعر معاصر ایرانی در ترکیه است. اگر نام او را به ترکی جست‌وجو کنید با انبوه صفحه‌هایی روبه‌رو خواهید شد که شعرها یا سطرهایی از برگردان ترکی شعرهای او را با مخاطبان‌شان به اشتراک گذاشته‌اند. تصویر یا نقاشی‌هایی از چهره‌ی شاعر نیز به‌صورت گسترده در تارنماهای ترکی به اشتراک گذاشته شده است. فروغ شاعری است که در ترکیه نیز با نام کوچکش شناخته می‌شود.
۱. Onat Kutlar، شاعر و نویسنده، فیلم‌نامه‌نویس و روزنامه‌نگار اهل ترکیه (۱۹۳۶ ـ ۱۹۹۵).
[3]. www.millikutuphane.gov.tr
[4]. Ada Yayınları
[5]. Kırmızı Kedi Yayınları
[6]. Çağlayan Çevik
[7]. Handan Yalvaç
[8]. Can Yayınları
[9]. Öteki Yayınları
[10]. Telos Yayınları
[11]. Kanguru Yayınları
[12]. Totem Yayınları
[13]. Şebnem İşigüzel
[14]. Berfin Zenderlioğlu
[15]. Nazan Kesal
گفت‌وگو با البرز حیدرپور
یادی از فردریک جیمسون
شعری از برنده‌ی نوبل ادبیات
اکهارت، مانند مولوی و عین‌القضات در فرهنگ ما و بسیاری از عارفان در فرهنگهای دیگر، معتقد است که اخلاقی زیستن یعنی فراموشی خود و تنها اندیشیدن به دیگران.
نگاهی به کتاب «۲۰۶۵ تناقض در انتخاب»
