نیت ماکیاوللی از نوشتن «شهریار» چه بود؟

نگاهی به «ماکیاوللی برای همه: فیلسوف روزهای دشوار»

ایسنا: ماکیاوللی در تاریخ اندیشه سیاسی جایگاه بلندی دارد ولی چندان خوش‌نام نیست. نام مکتب ماکیاولیسم را بر آموزه‌های او نهاده‌اند که باری منفی دارد، به ویژه در دنیای سیاست اگر بخواهند کسی را به نیرنگ‌بازی متهم کنند، او را پیرو این مکتب می‌شمارند. پاتریک بوشرون، استاد تاریخ در سلسله برنامه‌های رادیویی به ماکیاوللی پرداخته که نتیجه‌اش کتاب «ماکیاوللی برای همه» است. او در این کتاب از دیدگاهی نو به تحلیل آثار و اندیشه‌های ماکیاوللی پرداخته است.

در مقدمه لی‌لا سازگار، مترجم، بر این کتاب می‌خوانیم: درباره ماکیاوللی بسیار گفته‌ و نوشته‌اند و پس از این همه سال هنوز ارزیابی یکپارچه‌ای از او به دست نداده‌اند. ماکیاوللی در تاریخ اندیشه سیاسی جایگاه بلندی دارد ولی چندان خوش‌نام نیست. باور عموم بر آن است که او در پی آن بوده است که نیرنگ‌های سیاست را به سران خاندان مدیچی بیاموزد تا در فرمانروایی کامیاب شوند، ولی گروهی هم عقیده دارند که او میهن‌پرستی بود خواهان برقراری جمهوری، و نگارش «شهریار» در اصل برای بازنمودن نیرنگ‌های شهریاران به مردم بوده است. به هر حال هنوز و پس از گذشت چند سده، آثارش را می‌خوانند  و درباره‌اش سخن می‌گویند و داوری می‌کنند. در این کتاب پاتریک بوشرون، دیدگاهی نو از ماکیاوللی و برداشت‌هایش به دست می‌دهد.

پاتریک بوشرون، تاریخ‌نگار و استاد دانشگاه در فرانسه است. او در سال ۲۰۱۶ در بخش فرهنگی رادیوی فرانسه یک رشته سخنرانی درباره ماکیاوللی عرضه کرد. در آن دوره رادیوی فرانسه برنامه‌هایی داشت با نام «تابستانی با…» و هر دوره از این برنامه‌ها را به بررسی آثار یکی از بزرگان ادب و اندیشه اختصاص داده بود. سخنرانی بوشرون «تابستانی با ماکیاوللی» نام گرفت و کتاب آن هم با همین نام به زبان فرانسوی منتشر شد، ولی در ترجمه انگلیسی نام دیگری برای آن برگزیدند. ما هم نام فارسی کتاب را تغییر دادیم زیرا بر این گمان هستیم که خواننده فارسی‌زبان که زمینه‌ای ذهنی درباره برنامه رادیوی فرانسه ندارد، به احتمال زیاد با آن نام ارتباطی برقرار نمی‌کند. به هرحال از این رشته سخنرانی‌ درباره ماکیاوللی چنان استقبال شد، که نه تنها به ترجمه آن رو آوردند، بلکه نسخه‌های دیجیتال و صوتی آن نیز در دسترس قرار گرفت. 

نکته مهم درباره سخنرانی‌های بوشرون این است که او از دیدگاهی نو به تحلیل آثار و اندیشه‌های ماکیاوللی پرداخته است. ماکیاوللی، همان‌گونه که می‌دانیم، به نیرنگ بازی مشهور بود و برداشت کلی ارز او و آموزه‌هایش گاهی چنان منفی بوده است که به وی لقب شیطان داده‌اند و نام مکتب ماکیاولیسم را بر آموزه‌های اونهاده‌اند، که باری منفی دارد و به‌ویژه در دنیای سیاست اگر بخواهند کسی را به نیرنگ بازی متهم کنند، او را پیرو این مکتب می‌شمارند. بوشرون برای بررسی اندیشه‌های ماکیاوللی، برخلاف رسم رایج، فقط به بازخوانی کتاب «شهریار»، که مشهورترین کتاب ماکیاوللی است، بسنده نکرده و کتاب‌ها و نوشته‌های دیگر او، و حتی نمایشنامه‌های طنزآلودش را هم از نظر گذرانده است و همچنین به نامه‌نگاری‌های ماکیاوللی هم توجه کرده و تلاشش بر این بوده است که از مجموعه این نوشته‌ها به ژرفای اندیشه ماکیاوللی پی ببرد.

بوشرون نخست حال و هوای سیاسی زمانه ماکیاوللی، روابط او را با سالاران و سرآمدان و حتی دوستانش و آنچه او را به نگارش آن آثار واداشته است، به ما باز می‌نماید، و به این منظور کار را از دوره جوانی ماکیاوللی می‌آغازد و تا زمان مرگ او پی می‌گیرد. یکی از هداف او پاسخ‌گویی به این پرسش است که ماکیاوللی «شهریار» را با چه نیتی نوشت، آیا به راستی می‌خواست به شهریاران درس نیرنگ‌بازی بدهد، یا در پی آن بود که شیوه‌های نیرنگ‌بازی شهریاران را به مردم بنمایاند؟

«ماکیاوللی برای همه: فیلسوف روزهای دشوار» نوشته پاتریک بوشرون با ترجمه لی‌لا سازگار در ۱۱۰ صفحه با شمارگان ۱۱۰۰ نسخه و با قیمت ۶۰ هزارتومان در فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم منتر شده است.